Dünya okyanuslarının yaklaşık üçte birine yayılan ve aylar süren sıcak dalgalarının, özellikle tropikal okyanus için sonuçları iç karartıcı: Bilim insanlarının projeksiyonlarına göre, ısınma şu andaki gibi devam ederse yüzyılın sonuna kadar o kadar sıcak olacak neredeyse hiç balık kalmayacak. Bu, bölgelerde yaşayan milyonlarca insan ise hayati bir gıda kaynağını kaybedecek.

Living on Earth, kamu radyosunun çevre haber dergisinin, Avusturya merkezli Inside Climate News muhabiri Bob Bewyn ile yaptığı röportajı Yeşil Gazete editörlüğüyle paylaşıyoruz.  

İklim bozulmasının etkilerinin çoğu halihazırda devam ediyor. Özellikle sert darbe alan yerlerden biri de okyanus. 

Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi‘ne göre denizler, sanayi çağının başlangıcından bu yana sera gazlarının hapsettiği ısı enerjisinin yüzde 90’ından fazlasını emdi. Tıpkı IPCC‘deki bilim insanları gibi, deniz bilimcileri de iklim krizinin devasa etkileri karşısında büyük üzüntü ve umutsuzluk içinde. 

10 yılı aşkın süredir okyanusları takip eden ve değişimleri raporlayan Berwyn’in konuya ilişkin verdiği bilgiler şöyle:

Aynsley O’Neill: Bilim insanlarının iklim krizine ilişkin okyanuslarda gözlemlediği etkiler neler? 
Bob Berywyn: Birkaç yıl öncesine kadar, farklı türde deniz organizmalarıyla ilgili birçok kitlesel ölüm vakası yaşandı. İlk olarak 2003 yılında Akdeniz‘de belgelenen bu olay, deniz bilimcilerinin sığ sularda yaşayan ve kum ve kayalarla karışık olan bentik organizmalar olarak adlandırılan küçük salyangozlar ve küçük kabuklular gibi türlerin neredeyse tamamen yok olduğunu gözlemlemeleriyle sonuçlandı.

Aradan birkaç yıl geçtiğinde, Pasifik Okyanusu’ndaki sıcak dalgası koşulları deniz memelilerinin açlıktan ölmesine neden oldu çünkü okyanustaki olağanüstü ısı, yiyecek kaynaklarının başka yerlere göç etmesine yol açmıştı.

‘Sıcak dalgaları, dünya okyanuslarının üçte birine yayıldı’
Denizyıldızı ölümleri, Pasifik’teki çok sıcak okyanus koşullarıyla bağlantılıydı. Orada ayrıca kitlesel kuş ölümleri de meydana geldi. Diğer etkiler arasında hayvanları da etkileyen zehirli alg patlamaları buluyor. Zehirli alg içeren balıkları veya kabukluları yiyen çok sayıda balık ve kuşun ölüm vakaları belgelendi. Yani etkilerin oldukça yoğun ve yaygın olduğu söylenebilir.

Okyanustaki sıcak dalgaları ile ilgili olarak, Yeni Zelanda’daki bir iklim bilimcisinden alıntıladığınız bir istatistik gördüm ve bu oldukça korkutucuydu. Biraz bundan bahsedebilir misiniz?
15 yıl önce, insanlar denizlerdeki sıcak dalgalarından pek bahsetmiyordu çünkü bunlar sadece ara sıra oluyor ve küçük bölgeleri etkiliyordu. Son 10 yılda, bu durum  o kadar genişledi, büyüdü ve uzun sürdü ki, hiçbir deniz bilimcisinin görmezden gelemeyeceği bir hal aldı.

Birkaç hafta önce, Yeni Zelanda’daki bilim insanı Ben Noll, mevcut deniz sıcak dalgası koşullarının kapsamını hesapladı ve bu koşulların, dünya okyanusunun yaklaşık üçte birine yayıldığını buldu. Bu, aynı anda Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Asya‘da sıcak dalgaları yaşanması gibi bir şey. Çok büyük alanlar anlamına geliyor.

Haber yaparken, deniz kuşlarını inceleyen bir bilim insanı olan Jennifer Lavers ile konuşmuştunuz. Size neler söyledi?
Jennifer Lavers, Batı Avustralya çevresinde araştırma yapıyor ve birkaç on yıldır deniz kuşu kolonilerini inceliyor. Son yıllarda okyanus sıcak dalgalarının bu deniz kuşu kolonilerini gerçekten etkilemeye başladığını fark etti. Bu durumdan dolayı da  oldukça üzüntülüydü. Bana, araştırmasının incelediği türler arasındaki yelkovan kuşlarının yok oluşunu belgelediğini hissettiğini söyledi. Ve bu, okyanus sıcak dalgalarından ağır biçimde etkilenen birçok deniz türünden sadece biri.

‘Kasırgaların artması ve şiddetlenmesi kaçınılmaz’

Bu konuda bir süredir çalışıyorsunuz. Okyanus sağlığının ilerlemesi veya belki de eksikliği konusunda neler gördünüz?
Jennifer, konuştuğum tek bilim insanı değil. Birçok bilim insanı, bu inanılmaz canlı sistemin gerçek zamanlı olarak dağılmasını izlerken büyük bir üzüntü ve hüzün yaşıyor.

Bu değişim çoğu kişi tarafından henüz fark edilmiş değil, çünkü olayların çoğu su yüzeyinin altında gerçekleşiyor.

Genellikle, büyük  çapta bir balık ölümü olduğunda haberlerde yer verilir, ardından bir veya iki gün boyunca, büyük bir ölü balık yayılmasının fotoğrafları internet sitelerinde ve gazetelerde ön sayfalarında yer alır. Ama, bu tür olaylar çoğu zaman kimsenin görmediği okyanusta sürekli olarak meydana geliyor. Son birkaç yılda yapılan çalışmalar, fosil kayıtlarından bilinen en büyük kitlesel okyanus yok oluşlarına doğru ilerlediğimizi uyarıyor.

Fosillere bakarak, “Vay, dünya 350 milyon yıl önce hızla ısındığında, okyanustaki tüm organizmaların yüzde 90’ından fazlası öldü” diyebiliyoruz. Henüz o noktada değilsek de bu çalışmalar, o yöne doğru ilerlediğimizi söylüyor.

Kuzey yarımkürede yaz yaklaşmak üzere. Tropikal Kuzey Atlantik’te başlayacak olan kasırga sezonuna dikkat ediyoruz. Ve kasırga oluşumunda kilit faktörlerden biri, elbette deniz yüzeyi sıcaklığı. Okyanus sıcak dalgalarının bu büyük fırtınalar üzerindeki sonuçları hakkında neler söyleyebilirsiniz? 
Bahsettiğiniz, Afrika ve Karayipler arasındaki Atlantik kuşağı aynı zamanda kasırga uzmanları tarafından ana gelişim bölgesi olarak adlandırılıyor.

Bazı kasırga bilimcileri, bu bölgedeki deniz suyunun şimdiden kasırga sezonunun gerçekten hızlandığı temmuz ortasında olduğu kadar sıcak olduğunu yazıyor. Onlara göre, diğer faktörlerle birlikte bu sıcaklık,  kasırga sezonunun bu yıl çok, çok aktif olabileceği konusunda bir uyarı işareti. Son birkaç yılda yapılan birçok araştırma da okyanuslar ne kadar sıcaksa kasırgaların o kadar güçlü olabileceğini; çünkü atmosferin buna bağlı olarak daha fazla nem tuttuğunu gösteriyor.

‘Yüzyılın sonunda tropikal okyanusta balık kalmayacak’
İklim katkı çalışmaları ise bu fırtınalardan bazıları karaya çıktığında daha soğuk bir iklimde olacağından çok  daha fazla yağış bıraktığını gösteriyor. Toplamda, Atlantik’in bu bölgesindeki aşırı sıcaklık ve uzun süreli sıcak dalgası, gerçekten şiddetli bir kasırga sezonuyla karşı karşıya kalabileceğimiz konusunda bir uyarıdır diyebiliriz.

Bu Atlantik bölgesi, aylarca rekor sıcaklıklar yaşadı. Bazen “sıcak dalgası” teriminin artık doğru bir isim olup olmadığını sorguluyorum. Çünkü karada bir ısı dalgası olduğunda, belirli bir başlangıç ve bitiş tarihi olan bir olayı düşünürsünüz: “Vay, geçen yazın sıcak dalgası bir felaketti, iki hafta sürdü!” Ama okyanustaki bu olaylar aylarca sürüyor.

Konuştuğunuz bilim insanlarının ortak duygusu neydi? 
Bence onlar, küresel ısınmanın deniz yaşamı üzerindeki tehdidi konusunda büyük bir kırmızı bayrak sallıyor ve bu, insanların tehdit altında olduğu anlamına geliyor. Çünkü bütün bu olanlar, potansiyel olarak gıda arzını tehdit edecek değişiklikler.

Tropikal okyanuslar için projeksiyonlar şöyle: Yüzyılın sonuna kadar o kadar sıcak olacak ki, dünyanın tropikal okyanuslarında neredeyse hiç balık kalmayacak. Ekvatorun hemen kuzey ve güneyindeki tropik kuşak için öngörülen sıcaklıklara uyum sağlamış balık yok. Evrim bu kadar hızlı gerçekleşmez. Yetmiş yıl içinde bu ekolojik boşluğu dolduracak yeni bir balık türü de evrimleşemez. Yani, tropikal bölgelerde yaşayan milyonlarca insan, önemli bir gıda kaynağını kaybedecek.

Birçok bilim insanıyla konuştuğumda çıkardığım ana sonuç, küresel ısınmayı durdurmamız ve okyanusların ısınmasını yavaşlatmamız gerektiği. Uzmanlar, okyanus ekosistemlerine gerçekten zarar veren aşırı ısınma eğilimini yavaşlatmamız gerektiği konusunda hemfikir.