“Üç Deniz Girişimi” (3SI), Avrupa’da önemli bir işbirliği platformunu temsil ediyor. Bu inisiyatif, Baltık Denizi, Karadeniz ve Adriatik Denizi çevresinde yer alan 12 AB ülkesini bir araya getiriyor: Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan, Slovenya, Avusturya, Hırvatistan, Romanya ve Bulgaristan. İnisiyatifin temelleri, Atlantik Konseyi’nin 2014 yılında yayınladığı “Avrupa’yı Tamamlamak” başlıklı raporuna dayanıyor ve 2015 yılında Polonya ve Hırvatistan tarafından atılmıştır. Bu girişimin özünde, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin ekonomik eşitsizlikleri ve altyapı eksikliklerini gidermeyi amaçlayan bir işbirliği yatmaktadır.

Bu işbirliği, enerji, ulaşım ve dijital altyapı projeleri gibi önemli alanlarda çalışmayı içermektedir. Ayrıca, hukukun üstünlüğü, şeffaf yönetim ve çevresel duyarlılık gibi ilkeler bu girişimin temelinde yer almaktadır. 3SI, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin Soğuk Savaş sonrası dönemde Batı Avrupa ile entegrasyonunu hızlandırmayı hedeflemekte ve bu bölgedeki eşitsizlikleri gidermek için çalışmaktadır.

3SI’nin jeopolitik önemi, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi karşısında ABD’nin Haziran-2021 tarihinde yapılan G7 Zirvesinde dile getirdiği Yeşil Kuşak ve Yol Projesi kapsamında ortaya çıkmaktadır.  Girişim, son 50 yılda Orta ve Doğu Avrupa'da ortaya çıkan en önemli siyasi ve ekonomik politika olarak değerlendirilmektedir. Buna göre üç deniz bölgesinde güvenli, istikrarlı ve ekonomik açıdan uygun stratejik müttefiklere sahip olmak ABD’nin güvenliği ve ekonomik çıkarları açısından önemlidir. Çünkü bölgede zaman içerisinde artan bir Çin etkisi söz konusudur. Çin uzun süredir Doğu Avrupa'da nüfuz kazanmak için büyük altyapı projelerini zorlamaktadır. Hatta Çin’in bu bölgeye yönelik olarak 2012 yılında geliştirdiği 17+1 Girişiminin Yunanistan hariç 10 üyesi aynı zamanda 3SI’ne de üyedir. Bu açıdan bakıldığında bölgedeki projeler üzerinden jeopolitik rekabet giderek artmaktadır. 

Jeopolitik olarak özetle 3SI, Çin'in Avrupa'daki artan etkisine karşı ABD tarafından tepkisel pratik bir “karşı çıkış” olarak değerlendirilebilir. Ayrıca 3SI, Orta ve Doğu Avrupa'da ekonomik kalkınma ve işbirliğini teşvik etmenin ve bölgenin Rusya'ya olan bağımlılığını azaltmanın bir yolu olarak görülebilir. Ayrıca, Rusya'nın saldırganlığı karşısında Avrupa Birliği'nin doğu kanadında bir tampon bölge oluşturarak güçlendirmenin bir yolu olarak da görülebilir. Bu kapsamda 3SI, bazı kesimler tarafından "NATO-light" veya Rusya'ya karşı bir "amortisör bölge" olarak eleştiriliyor. Ancak, Girişim'in savunucuları, bunun tamamen ekonomik bir girişim olduğunu ve askeri bir ittifak olarak tasarlanmadığını savunuyorlar.

Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis 29 Ağustos 2023 günü Romanya Diplomasisinin Yıllık Buluşmasında yaptığı açıklamada, Yunanistan'ın Orta Avrupa AB ülkeleri arasında bir ekonomik işbirliği platformu olan 3SI'ye üyeliğinin Eylül ayında Bükreş'te yapılacak zirvede gerçekleşebileceğini söyledi. 

Iohannis, Ukrayna'daki savaşın yol açtığı jeopolitik değişimlerin ortasında Üç Deniz Girişimi'nin önem kazandığını ve "Hem bölgesel hem de Avrupa'nın direncini güçlendirerek daha önemli bir platforma dönüşmesi gerektiğini" söyledi. Üye devletlerin ayrıca Moldova Cumhuriyeti'ne katılımcı ortak statüsü vereceklerini de sözlerine ekledi. Üç Deniz Girişimi üye ülkeleri 2022 yılında Riga'da düzenlenen bir zirvede Ukrayna'ya katılımcı ortak statüsü vermişti.

Son gelişme olarak, Yunanistan’ın 3 Deniz Girişimi’ne muhtemel katılımı, Ege Denizi’ni de girişime dahil ederek inisiyatifi genişletecektir. Ancak, bu durum aynı zamanda Türk-Yunan uyuşmazlıklarını girişime dahil edecektir, bu da bir risk faktörüdür. Yunanistan Ege Denizindeki tezlerine destek bulmak amacıyla bu platformu kullanabilecektir. Yunanistan’ın katılımı, bölgedeki güç dengesini etkileyebilir ve bu nedenle dikkatle ele alınmalıdır.

Sonuç olarak, 3 Deniz Girişimi, Orta ve Doğu Avrupa’nın ekonomik işbirliği ve jeopolitik denge açısından kritik bir platformunu temsil etmektedir. Girişim, bölgedeki eşitsizlikleri gidermeye çalışırken, aynı zamanda büyük oyuncular arasındaki rekabetin bir yansıması olarak ortaya çıkmaktadır. Yunanistan’ın katılımı, bu dinamikleri daha da karmaşık hale getirecektir, bu nedenle girişim gelecekte yakından izlenmelidir.