Aydın Erdemir'in konuyla ilgili olarak değerlendirmesi şu şekilde:

Bu değerlendirmemizde yer alan tüm liman istatistikleri T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik Genel Müdürlüğü, Deniz Ticaretini Geliştirme Daire Başkanlığı tarafından yayınlanmıştır. 

1.Toplam Yük Değerlendirmesi:
Limanlarımızda 2023 yılının ilk yarısında (Ocak-Haziran) elleçlenen tonajlar 2022 yılının aynı dönemi ile karşılaştırıldığında 11,6 milyon ton eksiğiyle Toplam Yükte yaklaşık 260,9 milyon ton yük elleçlenmiş, böylelikle %4,60 oranında bir düşüş yaşanmıştır. Yüklerin rejimlerine baktığımızda mart ayından bu yana sürekli pozitif olan İthalatta Ocak-Haziran toplamında %8,39 oranında bir büyüme yaşanmıştır. En büyük düşüş ise %16,70 ile İhracat yüklerinde olmuş, onu %16 ile transit izlemiştir. Kabotajdaki ise düşüş oranı %9,20 seviyesindedir. 

Sadece haziran ayı değerlendirildiğinde ocak ayından bu yana düşme eğiliminde olan toplam yük ilk kez ithalattaki büyüme ile birlikte %0,1 oranında olsa bile pozitife dönmüştür. İthalat haziran ayında %10,8 oranında artarken ihracat, kabotaj ve transitteki düşüş oranı ise önceki aylara göre daha küçük seviyelere inmiştir. Böylelikle özellikle artan ithalatla birlikte haziran ayında toplam yük ocak ayından bu yana ilk kez pozitife dönüş olmuştur.

Ocak-Haziran 2023 ayları, yani birinci yarıyıl değerlendirildiğinde toplam yükte Kocaeli Bölge Liman Başkanlığı 40 milyon ton ile en fazla yük elleçlemesi gerçekleştirirken Aliağa Bölge Liman Başkanlığı 40,5 milyon ton ile Kocaeli’ni takip etmiş, 28,6 milyon ton ile Ceyhan Liman Başkanlığı üçüncü, 28,5 milyon ton ile İskenderun Bölge Liman Başkanlığı dördüncü olmuştur. Türkiye’de en fazla yük elleçlemesi gerçekleşen ilk 10 liman başkanlığı toplam yükün %84,5’ini elleçlemeye devam etmektedir. Deprem sonrası limanların tamamıyla yeniden hizmet vermeye başlaması İskenderun Liman Başkanlığı’ndaki rakamları yeniden yükseltirken Ocak-Haziran ayı toplamında dökme sıvı yük hariç tüm diğer yük gruplarında düşüş devam etmektedir.

Genel olarak bakıldığında yaşanan kur artışının özellikle demir çelik ürünlerinin ağırlıklı olduğu Genel Kargo yüke bir etkisinin olmadığı, bu ürünlerde ihracatın büyük oranda düştüğü görülmektedir. 

2. Konteyner Değerlendirmesi:
Limanlarımızda 2023 yılının ilk yarısında (Ocak-Haziran) elleçlenen tonajlar 2022 yılının aynı dönemi ile karşılaştırıldığında 291.335 TEU azalışla Konteynerde yaklaşık 6,1 milyon TEU konteyner elleçlenmiş, böylelikle %4,56 oranında bir düşüş yaşanmıştır. 2023 yılının ilk yarısında en büyük düşüş %17,22 ile Transit yüklerde yaşanırken onu %5,86 ile Kabotaj takip etmiştir. Geçmiş aylara göre İhracatta yaşanan artışla birlikte önemli bir toparlanma yaşanmış, bundan dolayı da ilk yarı toplamında konteynerdeki ihracattaki düşüş sadece %0,24 seviyesine gelmiştir. İthalat konteynerlerinde de bir önceki aylara göre yaşanan büyük düşüş oranları hız keserek azalmış, ilk yarı konuda düşüş oranı %2,91 olmuştur. 

Sadece haziran ayı değerlendirildiğinde İthalatta %5,2 düşüş yaşanırken İhracata konu konteyner adedinde ise beklentilerin de üstünde %15,6 oranında bir büyüme yaşanmıştır. Yılın başından bu yana Karadeniz’deki çatışma nedeniyle sürekli düşen transit konteynerdeki gelişmeler yeniden olumluya dönmüş, böylelikle transit konteynerde beklentilerimizin de çok üstündeki %17,2 seviyesinde bir büyüme yaşanmıştır. İhracat ve transitin de olumluya dönüşü kabotaja da yansımış, böylelikle Kabotaja konu konteynerde de %1,5 oranında büyüme olmuştur. Haziran ayında yaşanan bu olumlu gelişmeler ocak ayından beri sürekli düşüş yaşanan konteyner hareketini yeniden olumluya döndürmüş, özellikle hızlı bir şekilde geri dönen transit konteyner toparlanmanın da esas kaynağı olmuştur. 2022 yılının Ocak-Haziran ayına göre 2023 yılının aynı dönemindeki far 201.000 TEU’ya kadar gerilemiştir. Küresel resesyonun etkileri devam ederken toplam yükten farklı olarak Karadeniz’deki duruma rağmen transit konteyner elleçlemelerinin gelişmesine ilave ihracattaki artış konteynerdeki beklentileri yılın ikinci yarısına taşımıştır.

Ocak-Haziran 2023 ayları, yani birinci yarıyıl değerlendirildiğinde; Ambarlı Bölge Liman Başkanlığı toplamda 1,6 milyon TEU ile ilk sırada yer alırken onu 1 milyon TEU ile Kocaeli Bölge Liman Başkanlığı izlemiş, 971.458 TEU ile Mersin Bölge Liman Başkanlığı üçüncü, 824.464 TEU Tekirdağ Liman Başkanlığı dördüncü olmuştur. En fazla konteyner elleçlemesi gerçekleşen ilk 5 liman başkanlığı (Ambarlı, Kocaeli, Mersin, Tekirdağ ve Aliağa) toplam konteynerin %85’ini elleçlemeye devam etmektedir. Deprem sonrası konteyner elleçleme rakamları olağanüstü düşen İskenderun Liman Başkanlığı içindeki limanlarımızdaki (İskenderun Limak ve Assan) konteyner hareketi yeniden hızlı bir şekilde yükselişle geçmiş, depremden önceki ve 2022 yılındaki aylık elleçleme rakamlarına yaklaşmıştır.

3. Genel Değerlendirme:
2023 yılı ilkyarısının (Ocak-Haziran) döneminde geçen yılın aynı dönemine göre; 

Türkiye'nin ihracatı, 9 günlük Kurban Bayramı tatilinin de içinde olduğu Haziran ayında 2022 yılının aynı ayına göre %10,5 azalarak 20,9 milyar USD olurken, aynı dönemde İthalat %16,8 azalarak 26,3 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Böylelikle 2023 yılının ilk yarısında (6 aylık) ihracat 123,4 milyar USD olarak gerçekleşirken ithalat ise 184,8 milyar USD olmuştur. 2023 yılının 6 aylık dış ticaret açığı ise 61,4 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmelere baktığımızda önümüzdeki dönemde ithalattaki düşüşün devam edebileceği, küresel resesyona ve zayıf dış talebe rağmen kurun da etkisiyle ihracatın artmaya devam edebileceği beklenebilir. 

OECD tarafından açıklanan “Haziran Küresel Görünüm Raporu”na göre 2022 yılında yüzde 3,3 olan küresel ekonominin büyüme hızının 2023 yılında yüzde 2,7’ye gerilemesi öngörülmektedir. Türkiye açısından duruma baktığımızda en büyük ihracat pazarımız olan Avro bölgesinde ise ekonomik büyümenin 2023 yılında 2,4 puan düşüşle yüzde 0,9 gerilemesi beklendiğinden bu duruma rağmen konteynerde ihracat ve transit yüklerindeki yüksek oranlardaki artış limanlarımız açısından can suyu olmuştur. 2023 yılı haziran ayı İmalat Sanayi Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) verileri de küresel talebin bir müddet daha zayıf seyredeceğine işaret etmektedir. Açıklanan haziran ayı öncü PMI göstergeleri Avro bölgesinde 43,6 ile 37 ayın en düşük seviyesine inmiştir. Yine aynı şekilde Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı olan Almanya’da PMI göstergesi 41,0 ile 37 ayın en düşük seviyesindedir. İngiltere ile ABD’de ise 46,2 ve 46,3 olarak gerçekleşmiş olup, 6 ayın en düşük seviyelerine gerileyerek 50 eşik değerin altında kalmıştır.

TÜRKLİM olarak geçtiğimiz ay yaptığımız açıklamada Rusya-Ukrayna savaşının transit faaliyetlere etkisinin olduğunu, küresel ölçekte yaşanan resesyonun da etkisiyle küresel talebin bir müddet daha zayıf seyredeceğini belirtmiş ilk yarının sonuna doğru tüm yük gruplarında düşme eğiliminin zayıflayarak yeniden yükselişe geçeceğini belirtmiştim. Gördüğümüz üzere Ocak-Haziran ayları toplamında hem toplam yükte hem de konteynerde düşüş eğilimi azalmış, haziran ayıyla birlikte özellikle konteynerde ihracat ve transit yüklerde önemli ölçüden artışlar yaşanmıştır. Yine toplam yükte de ihracattaki gerilemenin seviyesi düşerken ithalat yüklerindeki yüksek pozitif yönlü artışlar limanlarımızda toparlanma eğilimini artırmıştır. Kurun ihracata olası etkilerinin üçüncü çeyrekte daha fazla görüleceği, böylelikle verilerin daha olumlu seyredeceği, özellikle konteynerde önemli bir toparlanmanın yaşanacağı öngörülebilir.

KRUVAZİYER LİMANLARIMIZDA OCAK-HAZİRAN 2023 AYININ DEĞERLENDİREMESİ

Ocak-Mayıs ayı sonunda son 8 yılın en yüksek yolcu sayısına ulaşan Kruvaziyer limanlarımızda 2023 yılının ilk yarısında toplamda 482.925 yolcuya ulaşılmıştır. 2022 yılının ilk yarısında 255.827 yolcu ağırlayan limanlarımız böylelikle 2023 yılının aynı döneminde %47 oranında artış yaşamıştır. 

2,3 milyon yolcu sayısı ile zirveyi 2013 yılında yaşayan kruvaziyer limanlarımız 2013 yılının Ocak-Haziran döneminde 726.844 yolcu ağırlarken devamında sürekli düşüşe geçen rakamlar Ocak-Haziran dönemi için 2014 yılında 538.801 ve 2015 yılında da 647.719 olmuş, izleyen yıllarda 200 binli rakamlarının altına inerek yaşan pandemi ile birlikte bütünüyle sonlanmıştır. Böylelikle 2023 yılının ilk yarısına baktığımızda; 2015 yılından sonra son 8 yılda ulaşılan en yüksek rakamlar olarak kruvaziyer limanlarımızın yeniden yükselişe geçtiğini göstermektedir. Bu gelişmeler yıl sonunda sektörün hedefi olan 1,5 milyon yolcunun da üstüne çıkılacağını göstermektedir.

Türkiye’de kruvaziyer gemilerin yanaşabildiği limanlarımıza baktığımızda Ocak-Haziran aylarında Türkiye’ye gelen kruvaziyer yolcunun %53,6’sının Kuşadası limanımıza, %24’ünün Galataport’a, %4,8’inin Bodrum’a, %4,2’sinin Çeşme’ye, %3,3’ünün Antalya’ya, %1,9’unun Çanakkale’ye, %1,7’sinin Marmaris’e ve %1,6’sının da İzmir’e geldiği görülmektedir. Kuşadası ve Galataport toplam yolcunun %77,5’sini ağırlarken ilk 8 kruvaziyer limanımız ise %95’ini ağırlamaktadır.