Türk Armatörler Birliği’nin dün açıkladığı rapora göre, Türk sahipli filonun yüzde 30’dan fazla büyüdüğü 2022 yılında, Türk bayraklı gemi sayısı yüzde 55 azaldı. Yabancı finans kuruluşlarının Türk bayraklı gemileri tercih etmemesinin yanı sıra yerli bayraktaki vergi yükü ve iş hukukunun ağır şartları armatörlerin yabancı bayrağa kaçmasındaki en önemli nedenler olarak gösteriliyor.

Küresel ticaretin yüzde 80’den fazlasının taşındığı denizyolunda, pandemiyle birlikte navlunda rekor artışların yaşanması, armatörleri gemi yatırım konusunda harekete geçirmiş, 2013 yılından sonra Türk sahipli filo ilk kez 2021 yılında yeniden büyüme trendine girmişti. Ocak 2021’de küreselde 15. sırada olan 1000 GT ve üzeri Türk sahipli filo, global büyümeyi neredeyse 10'a katlayarak Ocak 2022'de 14. sıraya yükseldi. Armatörlerin gemi yatırımları 2022 yılı boyunca da sürdü. Ocak 2021’de yaklaşık 28 milyon DWT olan filo, Ocak 2022’de 31 milyon DWT ve Ocak 2023’te 41 milyon DWT’ye yükseldi.

Yerli bayrak payı %13’e indi
Geçtiğimiz haftalarda Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, Temmuz 2023 itibarıyla Türk sahipli filonun 45 milyon DWT’ye ulaşarak küreselde 12. sıraya yükseldiğini açıklamıştı. Türk Armatörler Birliği, dün bir rapor yayımlayarak yerli deniz ticaret filosunun güncel verilerini ve segmentler bazında gelişimini detaylı bir şekilde açıkladı. Deniz Taşımacılığı 2022/2023 Görünüm Raporu'nda 2022 yılına yönelik yerel ve küresel filo verileri olsa da Türk Armatörler Birliği’nden aldığımız bilgiye göre, 1 Kasım 2023 itibarıyla Türk ticaret filo kapasitesi 49,7 milyon DWT’ye ve gemi sayısı 1786'ya ulaştı. Böylece son 19 aydaki büyüme oranı yüzde 67 oldu. Raporda en dikkat çeken noktalardan biri filodaki hızlı büyümeye karşın Türk bayraklı gemi sayısındaki düşüş oldu. 2022 yılı sonunda filoda Türk bayrağının payı yüzde 16,82'den yüzde 13,4'e düştü. Öte yandan, 2022'de Türk bayrağı taşıyan gemi sayısı da yüzde 55 azalarak 795'ten 359'a geriledi. Türkiye bayrak sıralamasında 32'inci sırada.

“Türk bayrağına geçiş özendirilmeli”
Peki yerli armatör neden yabancı bayrağa kaçıyor? Konuyla ilgili görüştüğümüz armatörler, bunun en önemli sebeplerinden birinin kolay bayrakların sürdürülebilir rekabet avantajı sağlaması olduğunu söyledi. Yerli armatörler gemilerine Türk bayrağı çekmek istiyor ancak bunun için şartların hafifl etilmesi gerektiğini ifade ediyor.

Türk Bayrağına dönüşün özendirilmesi için kolay bayraklara kıyasla önemli dezavantaja sebep olan etkenlerin ortadan kaldırılmasına veya hafifl etilmesine yönelik çalışmalar yapılması isteniyor.

FİLO DEĞERİ 3 YILDA 3’E KATLANARAK 20 MİLYAR DOLARA DAYANDI
Türk Armatörler Birliği'nin raporuna göre, geçen yıl yerli filo yüzde 30’un üzerinde büyürken, global büyüme ise yüzde 4’ün altında kaldı. 2022'de Küresel Filo DWT Sıralaması'nda En Yüksek Artış’’ kategorisinde Türk Ticaret Filosu, dünya genelinde büyüme açısından 30 ülke arasında 2. sırada yer aldı; Bu arada 30 ülkenin filolarından 12'sinde de azalma yaşandı. Türk Ticaret Filosu, DWT olarak dünya filosunun yüzde 1,77'sini, sayı olarak ise yüzde 3,48'ini oluşturuyor. 2019'da yaklaşık 9 milyar dolar olan Türk sahipli filonun değeri, sadece 3 yılda neredeyse üç katına çıktı. Ağustos 2023'teki filomuzun değeri 19.7 milyar dolara ulaştı. Tüm segmentler bazında küreselde 12. sırada olan yerli filo, kuru yük özelinde ise yüzde 2,16 pay ile 9. sırada yer alıyor. Dünya Genel Kargo Gemileri Sıralaması'nda ise Türkiye, yüzde 4,7 pay ile 5. sırada bulunuyor. Türk Armatörler Birliği Genel Koordinatörü Hüseyin Çınar, “Bu benzersiz rapor, Türk Armatörler Birliği Ekibi tarafından hazırlandı ve Türk taşımacılığı sektörü hakkında şimdiye kadar bilinen veya bilinmeyen birçok sayısal başlığı içeriyor. Bu rapor, Türk Deniz Taşımacılığının oldukça detaylı bir haritasını ve sektörle ilgili birçok sayısal veriyi sunuyor. Türk Armatörler Birliği bu raporu her yıl hazırlamakta ve tüm dünya denizciliği ile paylaşılıyor” sözleriyle birlik tarafından hazırlanan raporun önemine vurgu yaptı.

YERLİ BAYRAKTA VERGİ VE DİĞER ZORUNLU ÖDEMELER YÜZDE 35 DAHA FAZLA
* Görüştüğümüz armatörler deniz ticaret filosunda Türk bayrağından yabancıya kaçışın başlıca nedenlerini şöyle sıralıyor:

* Malta, Panama ve Marşal Adaları gibi ülke bayraklarına tanınan taşıma kolaylıkları, Türk bayrağına göre daha fazla.

* Türk bayrağında vergi ve diğer zorunlu giderler ile personel maliyetleri, “kolay bayraklar”a göre yaklaşık yüzde 35 daha yüksek.

* Uluslararası finans kuruluşları, Türk armatör tarafından satın alınan yüksek tonajlı gemilerinin finansmanına sıcak bakmıyor.

* Yabancı bayrakta tutulan Türk sahipli gemilerin navlun gelirleri yurtdışı bankalarda tutulabiliyor.

* Uluslararası yüklerin gelirleri, kabotaj yüklerine göre yüksek.

* Yabancı bayrakta, zorunlu personel sayısının düşük olması, maliyet avantajı sağlıyor.

* Yeni mezun zabitler, bedelli askerlikten yararlanmak için yabancı bayraklı gemileri tercih ediyor.

* Türk bayraklı gemilerde, yabancı uyruklu personel çalıştırma esnekliği bulunmuyor.

Kaynak: Aysel Yücel