Ferhat ACUNER - Navtek Genel Müdürü
1970’li yıllardan bu yana gemi tasarımı üzerine çalışmalar yapan Navtek, son yıllarda kendi tasarladığı inovatif projelerin üretimini de yapıyor. Özellikle sıfır emisyonlu şarj edilebilir römorkör ve benzeri boyuttaki teknelerin üretimini yapan firmanın dününü ve bugününü Genel Müdür Ferhat Acuner ile konuştuk.
Yarım asra yaklaşan bir firma geçmişiniz var. Başından bu yana gemi tasarımı ana faaliyet konusu oldu galiba?
Rahmetli Vecdi ÖZEK Bey’in 1970’lerde başlattığı mühendislik çalışmalarımız genellikle gemi tasarımı üzerine oldu; dönem dönem gemi yardımcı makineleri tasarımı ve üretimi, tersane yatırım ve işletme danışmanlığı hizmetleri de verdik. Son yılarda kendi tasarladığımız inovatif projelerin üretimini de yapmaya başladık.
Mühendislik ve tasarım gibi her an yeniliğe açık bir alanda hizmet üretiyorsunuz. Dolayısıyla paralelinde AR-GE çalışmalarınızın da çok iyi olması lazım. Bu alanda neler yapıyorsunuz?
NAVTEK, bünyesi içinde Ar-Ge Birimi olan bir mühendislik firmasıdır. Hem ofis içinde sadece Ar-Ge faaliyetleri ile uğraşan bir kadromuz var, hem bu kadrolarımız üniversitelerimizle yakın işbirliği içinde çalışıyor hem de uluslararası bir kaç ortak çalışma grubu oluşturduk ve bu firmalarla birlikte yenilikçi teknolojilerin geliştirilmesi ve entegrasyonu konusunda çalışmalar yapıyoruz.
Başka hangi alanlarda hizmetler veriyorsunuz? Üretim ya da danışmanlık konusunda da faaliyetleriniz var mıdır?
2021 yılı itibarı ile Tuzla tersaneler bölgesinde GİSAŞ firmamızla ortak olarak ZEETUG Factory adını verdiğimiz küçük bir tersane açtık, özellikle sıfır emisyonlu şarj edilebilir römorkör ve benzeri boyuttaki teknelerin üretimlerini yapıyoruz. Tersane ve liman inşaatlarında danışmanlık hizmetleri de vermekteyiz. Son dönemde uluslararası piyasalarda karbondan arındırılmış liman projeleri konusunda da danışmanlık hizmeti sunuyoruz.
Akademi ile ilişkileriniz nasıldır? Bu alanda ne tür işbirlikleri yapıyor, akademyadan hangi alanlarda destek alıyorsunuz?
Özellikle İTÜ ile yakın ilişkimiz var. Birlikte Ar-Ge faaliyetleri yapıyor ve kendilerinden projelerimizde danışmanlık hizmeti alıyoruz. Özellikle okyanus modelleme, büyük ölçekli liman deniz şartları analizleri ve spesifik gemi çevre koşulları modellemeleri konularında yardım alıyoruz.
Firmanızı askeri projelerde de görüyoruz. Savunma sanayii alanında ne tür çalışmalarınız oldu?
NAVTEK LST projesini 2010-2016 yılları arasında ADİK Tersanesi adına dizayn etti, şu anda TCG Sancaktar ve TCG Bayraktar adları altında başarı ile Türk Deniz Kuvvetleri’ne hizmet veriyorlar. TCG Anadolu gemisi bünyesinde yer alan LCM sınıfı çıkarma gemilerinin dizaynını da SEDEF Tersanesi adına yaptık, şu anda seyir tecrübeleri yapılıyor. Son olarak da Pakistan Deniz Kuvvetlerine ASFAT A.Ş. tarafından inşa ve teslim edilecek olan korvet sınıfı PN MİLGEM gemilerinin ana dizayn yükleniciliği görevini yürütmekteyiz, dizayn çalışmaları sona yaklaşmak üzere, gemilerin inşaatları da devam ediyor. Hollanda Kraliyet Donanması’nın yardımcı sınıf gemileri ile ilgili açtığı bir ihaleye girdik ancak son elemeye kaldığımız halde maalesef ihaleyi kazanamadık ancak Avrupa’da bu tür askeri gemi ihalelerine giriyoruz ve yakında birini kazanmak arzumuz var.
Üzerinde durduğunuz konulardan biri de, tüm insanlığı ilgilendiren Yeşil Teknoloji. Bu alanda üretimini yaparak Zeetug adını verdiğiniz römorkör ciddi bir başarı olarak gündem oluşturdu. Çevreye duyarlı, yenilikçi ve inovatif işlerle ilgili neler söylersiniz?
Önümüzdeki 10 yıl içinde fosil yakıtlı gemilerin üretiminin yapılmayacağını ve sıfır emisyonlu teknolojilerin gemilerde tek sevk güç sağlayıcı olarak kullanılacağını değerlendiriyorum. Kısa mesafeli seyir yapan gemilerde batarya çözümleri, daha uzun olanlarda ise hidrojen yakıtlı sistemlerin yaygınlaşacağını öngörüyorum. Ammonia, methanol, LNG gibi yakıtların geçiş dönemi yakıtları olacağını düşünüyorum. Bu konunun ayrıca sadece gemilerin bu yeni yakıtlara göre dizayn edilmesi ile sınırlı bir kapsamı yok; liman tesisleri ve yakıt lojistiğinin de paralel olarak çözülmesi gerekiyor. NAVTEK olarak liman dekarbonizasyonu ve yeni nesil yakıt lojistiği konusunda da ciddi çalışmalar yürütüyor ve dünyada bu konuda ön alan firmalarla iş birlikleri yapıyoruz.
Yeşil teknoloji üzerinde biraz durmak istiyorum. Özellikle Rusya-Ukrayna krizi sonrası tüm dünya fosil yakıtlardan sürdürülebilir enerji kaynaklarına geçiş konusunda bir telaş içerisine düştü. Siz yaptığınız Zeetug gibi çalışmalara "sürdürülebilir teknoloji" gibi ironik ama aynı zamanda çok anlamlı bir terim kullanıyorsunuz. Bu anlamda gelecek öngörülerinizi anlatır mısınız?
Gelecekte tüm deniz araçları elektrik tahrikli olacak. Gerekli elektrik enerjisi ise batarya, hidrojen yakıt hücreleri veya henüz araştırma geliştirme aşamasında olan başka sistemlerle sağlanacak. Bunların yakıt lojistiği de ayrıca çözülecek: şarj sistemleri, hidrojen depolama çözümleri vs. Yakın gelecek için konteynerize ve değiştirilebilir çözümler yatırımcı ve işletmecilerin konuya biraz daha az tedirgin yaklaşmasını sağlayacaktır. Şu anda yatırımcılar yakın gelecekte hangi sistem ve enerji kaynağının ekonomik ve sürdürülebilir olacağı konusundaki belirsizlik nedeni ile çok tedirginler ve yenilikçi teknolojilere karşı bir isteksizlik görülüyor. Güzel olan şu ki, bu isteksizlik aşıldığında, şu anki teknolojiler dahi bize sıfır emisyonlu denizcilik uygulamalarının mümkün olduğunu gösteriyor ve denizcilik sektörünün temiz dünya geleceğine yönelik öncü olabilmesinin mümkün olduğunu görüyoruz. Bu enerji kaynaklarının kısa süre içinde yenilenebilir enerji üretim sistemleri ile de entegre olacağını ve temiz operasyonlar hedefinin hayli yakın olduğunu öngörebiliyoruz.
Fosil yakıt kullanımının dünyayı getirdiği nokta ortada fakat şöyle de bir soru/sorun var: Peki ne kullanılacak? Batarya mı, hidrojen mi, LNG mi? Sizce nedir?
Yukarıda biraz bahsettim, bu konuda bir belirsizlik var ancak kişisel görüşüm, batarya ve hidrojenin yakıt hücreleri üzerinden kullanımı ön planda olacak. LNG, hidrojenin içten yanmalı motorlara enjeksiyonu, methanol ve ammonia gibi çözümler ise geçiş dönemi uygulamaları olacak. Şu anda toryum soğuk nükleer reaksiyon dahi enerji kaynağı olarak üzerinde çalışılan konular içinde ancak esas olan temiz enerji üretimi ve bu enerji ile gemilerin enerji ihtiyacının karşılanması; bunu da batarya ve hidrojen karşılayacak gibi görünüyor.
Klasik ticari projelerin dışında tasarım ve mühendislik çalışmalarını yürüttüğünüz spesifik tasarım çalışmaları da var mıdır? Bu konuda hangi alanlarda ne tür ihtiyaçlara cevap veriyorsunuz mesela?
Otonom gemilerle ilgili çalışmalarımız var. Şu anda yeni bir ürünümüzün testleri yapılıyor, adı LAUTUS. Otonom deniz yüzeyi temizleme teknesi, güneş enerjisi ile çalışan bir araç bu ve mini LAUTUS, LAUTUS ve maxi LAUTUS olarak kapasitesine göre 3 farklı boyutta olacak ve liman ve tersane bölgelerinde deniz süpürgesi olarak hizmet görecek.
Kontinent hattında çalışacak 10000 DWT kapasiteli birçok maksatlı kargo gemisi projemiz devam ediyor, bu geminin de sıfır emisyonlu olarak yakında ticarileşmesi mümkün görünüyor.
Tamamen elektrikli, emisyon yaymayan, karbon ayak izi olmayan ve kendi enerjisini de yenilenebilir kaynaklardan kendi üreten liman projemiz var, ZEEPORT adını verdiğimiz bu projeyi de iki ayrı ülkede yer alan iki ayrı liman için sürdürmekteyiz.
Ürettiğiniz hizmetler sonrası servis ihtiyaçları da doğuyordur. Bu anlamda hizmetlerinizden ve servis ağınızdan söz eder misiniz?
Bizim ürettiğimiz ZEETUG’larda ve elbette diğer gemi tiplerinde de, online diagnostic & maintenance sistem dediğimiz ve arıza takibi ve yazılım arızalarını online, gemiye gitmeden yapmamızı sağlayan bir sistem bulunuyor. Bunun yanı sıra dünya üzerinde de bir bakım onarım destek ağı oluşturma çalışmalarımız devam ediyor.
Siz geleceğin önemli meslek alanlarından birinin de tasarım olacağını söylüyorsunuz. Buradan hareketle gençlere tavsiye niteliğinde düşüncelerinizi alabilir miyiz?
Çevreye uyumlu ve enerji verimliliği yüksek gemi ve limanlar gelecekte tasarım alanındaki en önemli konular olacak. Bu konuda kariyer hedefi olan genç arkadaşlarımızın dünyadaki enerji kaynakları, enerji üretim teknolojileri, çevre konularını çok yakından takip etmelerini öneririm. Geniş bir perspektiften konulara bakmaları lazım, çözümler genelden özele indirgenerek daha başarılı olacak yakın gelecekte.
Son olarak eklemek istedikleriniz…
NAVTEK olarak uluslararası alanda başarılı projeler yapıyor olmaktan gurur duyuyoruz, ülkemizin ileri teknoloji üretiminde başarılı olmaması için bir sebep olmadığını göstermiş olduğumuzu düşünüyorum. Başka alanlarda da benzeri çalışmalar yaparak dünyada katma değeri yüksek teknolojik ürünler alanlarında öne çıkabiliriz ve ülkemize ciddi kazançlar sağlayabiliriz. Bu olanağı vererek bizim yaptıklarımızı kamuoyu ile paylaşma olanağı tanıdığınız için size de çok teşekkür ederim.
Not: Bu röportaj Deniz Endüstri dergimizin Mayıs-Haziran 2022 - 84. sayısında yayımlanmıştır.