Ürdün Kralı 2. Abdullah'ın ülkenin tatlı su ihtiyacını karşılamak için deniz suyunun arıtılıp kuzey bölgelerine taşınmasını içeren "Ulusal Su Taşıyıcı Projesi"ne ilişkin hükümete talimat vermesi ve bunu "ulusal bir öncelik" olarak nitelemesine rağmen projenin, su ihtiyacının karşılanmasında yeterlilik göstermesi uzun bir süreç gerektiriyor.
İsrail devlet televizyonu KAN'ın 1 Şubat'ta yayımladığı haberde, Tel Aviv yönetiminin Ürdün Kraliçesi Ranya el-Abdullah ve Dışişleri Bakanı Eymen es-Safedi başta olmak üzere ülkenin üst düzey yetkililerinin Gazze'deki savaşla ilgili İsrail karşıtı açıklamaları nedeniyle Ürdün ile su anlaşmasını yenilememe üzerinde çalıştığı belirtildi.
Ürdün ile İsrail arasında 1994'te imzalanan Vadi Araba Barış Anlaşması kapsamında, İsrail, metreküpü 1 sent karşılığında Taberiye Gölü'nden yıllık 50 milyon metreküp su sağlıyor ve bunu Kral Abdullah Kanalı üzerinden Ürdün'e getiriyordu.
Ürdün ve İsrail, Vadi Araba Anlaşması'na dayanan, 2010 yılında imzaladıkları bir anlaşma kapsamında, Temmuz 2021'de ek 50 milyon metreküp su alışverişine yönelik anlaşmaya vardı.
İsrail ile siyasi gerginliğe neden olan Ürdün'ün Gazze Şeridi'ndeki duruma ilişkin tutumu nedeniyle İsrail, Amman yönetiminin Filistin'e yönelik "sabit" olarak değerlendirilen hususlara nüfuz etme girişimiyle Ürdün üzerinde baskı kurmak için bir koz arayışına girdi.
İsrail ile siyasi bir gerilim hali yaşayan Ürdün'ün, Tel Aviv yönetiminin tutumunda ısrar ederek 2021'de imzalanan su anlaşmasını uzatmama kararı alması halinde kaybedeceği su miktarını telafi edecek "acil" alternatiflere" yönelmesi gerekiyor.
Uzmanlar Amman yönetiminin muhtemel bir su krizinden kaçınma seçenekleri ve Ürdün'ün Tel Aviv'in uygulamaya çalıştığı baskı karşısında geri adım atmadan İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları hakkında tutumunu nasıl koruduğuna ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Ürdün deniz suyu arıtma gemileri kiralayabilir
Ürdünlü Su Bilimleri Uzmanı İlyas Selame, "Ürdün'ün deniz suyu arıtmaya yöneldiğini ancak bu durumun yıllar alabileceğini" söyledi.
Ülkesinin deniz suyu arıtma gemileri kiralayabileceğini ifade eden Selame, bu durumun inşaat gerektirmediği için hızlı olduğunu ve böylece deniz suyunu arıtarak ucuz içme suyu elde edebileceğini dile getirdi.
"Deniz suyu arıtma gemileriyle Akabe'ye, yıllık su ihtiyacı olan 50 milyon metreküp su sağlayabiliriz." diyen Selame, denizden arıtılıp Dise Havzası üzerinden Akabe şehrine ulaştırılan suyun buradan da Ürdün'ün kuzeyine aktarılarak muhtemel su krizinin üstesinden iki yıl içinde gelinebileceğini savundu.
Selame, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Deniz suyu arıtma gemilerini acil çözüm olarak kullanırsak, bunlardan 50 milyon metreküp elde edip daha sonra bunu 100 milyona çıkarabiliriz. Bunun yarısını Akabe şehrine diğer yarısını da Dise Havzası üzerinden kuzeye gönderebiliriz.
Bu şekilde en az 5 yılda sorunumuzu çözeriz, daha sonra tamamlanması benzer bir süre gerektiren (milli taşıyıcı) deniz suyu arıtma projesi hazır olur."
Kıbrıs ve İspanya örneğini veren Selame, "Bir metreküp deniz suyunu tuzdan arıtmanın maliyeti yalnızca 55 sent, bu da 50 milyon metreküp suyu tuzdan arıtma işleminin sermaye maliyeti olmadan 15 milyon dolara mal olacağı anlamına gelir." ifadelerini kullandı.
Ürdünlü Su Bilimleri Uzmanı, "Bu maliyetler İsrail'den aldığımız suya göre daha ucuz, dolayısıyla önümüzdeki dönem için acil çözümün bu olduğuna inanıyorum. Böyle bir çözüm ışığında Tel Aviv yönetimi ile anlaşmanın uzatılmamasını bizim için sorun olarak görmüyorum." değerlendirmesinde bulundu.
Siyasi analist Ahmed el-Barsan da İsrail'in, Ürdün'e su konusunda meydan okumaya cesaret edemeyeceğini savundu.
Barsan, "İsrail'in güvenliği Ürdün'ün güvenliğiyle bağlantılı. İsrail Ürdün ile en uzun sınırlara sahip.Ürdün bu sınırları her zaman koruduğu için bu durum, Ürdün'ün elinde Tel Aviv yönetimine karşı bir koz. Aksi takdirde sınırların güvenli olmaması İsrail için güçlü bir tehdit oluşturur." ifadelerini kullandı.
"İsraillilerin, Gazze meselesinde Ürdün'ün sadece Filistinlinin yanında olacağını bildiğini" aktaran Barsan, "İsrail de Ürdün'ün kendisine yapılan tehditleri kabul etmediğini, İsrail'in Gazze'ye karşı açtığı savaşta başarısız olmuşken bile, Ürdün ile karşı karşıya gelmeye cesaret edemeyeceğini bilir." dedi.
Ürdün'den İsrail'e "alternatifler mevcut" mesajı
Amman, Kasım 2023'te büyükelçisini Tel Aviv'den çekme kararı almış, İsrail'in Gazze Şeridi'nde devam eden saldırıları nedeniyle İsrail büyükelçisinin Ürdün'e dönüşünü de reddetmişti.
Küresel Su Endeksine göre dünyanın su fakiri ikinci ülkesi olarak sınıflandırılan Ürdün, Kasım 2023'te İsrail ile enerji karşılığında su değişimini amaçlayan anlaşmayı imzalamayı durdurma kararı aldı.
Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), İsrail 2021 yılında su karşılığı enerji ticaretine yönelik ortak bir projenin fizibilitesini tartışmak üzere müzakere sürecine başlamak için "Niyet Bildirgesi" imzaladı.
İsrail ordusunun 16 Kasım'da Gazze'deki Ürdün Sahra Hastanesinin çevresini hedef alması ve 7 personelini yaralaması üzerine Amman anlaşmayı imzalamama kararı aldı.
KAN'ın bu ay başında yayımladığı haberde, "Anlaşmanın uzatılmaması yönünde nihai karar henüz alınmadı ve konu Ürdün ile ilişkilerin geliştirilmesine ve Ürdünlülerin savaşa yönelik tutumlarını nasıl ifade edeceklerine bağlı. Yakın gelecekte anlaşma uzatılmazsa 2024'te sona erecek." ifadelerine yer verildi.
İsrail ile anlaşmanın imzalanmasının durdurulacağının duyurulmasının ardından Ürdün Kralı 2. Abdullah, yetkililerle yaptığı toplantıda, suyun tuzdan arındırılması ve Akabe'den (güney) Amman'a taşınmasını amaçlayan, "ulusal öncelik" olarak tanımladığı projeye devam edileceğini açıkladı.
Projenin toplam maliyetinin yaklaşık 4,2 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.
Gözlemcilere göre, 2. Abdullah'ın konuşması İsrail'e, anlaşmaya alternatiflerin mevcut olduğu ve Ürdün'ün bu konuda köşeye sıkıştırılamayacağı yönünde bir mesajdı.