“Türk Gemi inşa sanayinin kabiliyetlerini tüm dünyada kabul görmüş durumda”

Serdar ÖZBAY - Elkon Yönetim Kurulu Üyesi ve Dizayn- Projeler Koordinatörü

40’ıncı yılını kutlayan Elkon, Türk gemi inşa sanayine kattığı ilklere bir yenisini daha ekledi. Norveçli bir armatör için üretilecek elektrikli feribotta baştan sona tüm elektrik projeleri ilk kez Norveçli bir elektrik firması yerine bir Türk firması olan Elkon tarafından tasarlanıp uygulanacak. Gelişme ile ilgili Elkon Yönetim Kurulu Üyesi ve Dizayn - Projeler Koordinatörü Serdar Özbay ile konuştuk.

Norveç ve Türkiye arasında son yıllarda çok önemli projelere imza atılıyor değil mi?

Elkon, Türk gemi inşa yan sanayinin en önemli markalarından biridir. Bizler yan sanayinin gelişimi adına büyük bir adım attık. Ama öncesinde size bu noktaya nasıl geldiğimizi anlatalım. Römorkör imalatı dışarıda tutulacak olursa, Türk gemi inşa sanayi önemli bir oranda Norveç’ten gelen siparişlerle dönüyor. Yurtdışından sipariş verilen gemilerin çoğunluğu Norveç’ten geliyor. Norveç’ten verilen siparişler içinde 3 gemi tipi ön plana çıkıyor. Bun­lardan birincisi Yolcu ve Mobil tekerlekli ürünleri taşıma kabiliyeti olan feribotlar. İkincisi okyanus balıkçı gemileri, üçüncü­sü de deniz çiftliği gemileri (Akuakültür gemileri) son dönemde de yolcu gemileri ile siparişler oluştu.

Bu siparişlerin temelinde yatan felsefe değişimi nedir?

Buna dekarbonizasyon akımı diyebili­riz. Norveç için inşa edilen gemilerde bu felsefe kendini gösteriyor. Tamamen yenilenebilir kaynaklardan elde edilmiş elektriği, gemilerde tahrik gücü olarak kullanmak tüm dünyada özendirilen ve ulaşılmak istenen bir hedef. Norveç bu hedefi ilk hayata geçiren ülke oldu, Norveç’ten son 4 yılda gelen tüm feribot siparişlerinde bu konsept çok öne çıkıyor. Bu feribotlar ya düşük NOx/SOx salınımlı LNG tüketiyor, ya da tamamen karadan şarj edilen bataryalarla tahrik ediliyor­lar. 2017 yılından bu yana Türkiye 40’a yakın bu şekilde feribot inşa etti. Ço­ğunluğu Norveç olmak üzere İtalya’dan, İngiltere’den ve Estonya’dan da bazı siparişler oldu. Bu tür gemilerde Türkiye, Norveç’in en büyük pazar payına sahip. Başka ülkelerde de denemeler yapılı­yor. Mesela Romanya’da kabuğu yapılıp, Polonya’da yapılanlar var.

İşbirliği modeli nasıl şekilleniyor?

Hibrit ya da saf batarya tahrikli feribotla­rın elektrik projelerini, Türk olmayan veya Türkiye’de olmayan elektrik firmalar üstle­niyordu. Norveç’ten gelen bu siparişleri Siemens, ABB, Kongsberg, Vard Electro ve Norwegean Electric System gibi yabancı firmalar bu konseptte kontrat imzalamayı başardılar. Bu durum büyük firmalar için başarı olsa da, tersanelerimizi olumsuz et­kiliyordu. Yani tersanelerimiz için zor bir durum oluşuyor. Armatör, elektrik sistem entegratörünü, kara entegrasyonu ve proje tecrübeleri dolayısıyla seçmek istiyor, bu da Türk tersanesinin seçeneklerinin azalmasına sebep oluyordu. Bu durum te­darikçi firmaların elini güçlendirdiği gibi hem yerel katkıyı düşürüyor, hem de proje süresince koordinasyonu zayıflatıyor, sonunda da devreye alma sırasında yüksek servis maliyetleri yaratıyordu.

Elkon son yıllarda katma değerli üretim ve inovasyon çabaları ile fark yaratan bir şirket oldu. Bu sorunları aşarak, yan sanayiye örnek olacak bir başarıya imza attınız sanırım.

İlk olarak dizel elektrik tahrikli projeler­de olan deneyimimiz sayesinde hibrid feribotu elektrik sistem entegratörü olarak bu zinciri 2016 kırdık. Saf batarya tah­rikli gemilerde ise 2020 yılı Nisan ayında değerli iş ortağımız Sefine Tersanesi’nde inşa edilecek NB 44 inşa numaralı 30 araçlık feribotun elektrik tahrik sistem entegratörlüğünü alarak yine bir ilke imza attık. Bu hem elkon için hem de Türk gemi inşa sektörü için bir dönüm noktası olmasını temenni ederim. Bu projede Sefine Tersanesi’nin çok büyük gayret ve desteğini gördük. Sadece bu proje için değil bundan önceki projelerde de bu desteği hissettik. Değerli tersanemizin iş geliştirme, proje, satın alma, inşa zinciri ile yakaladığımız uyum sayesinde bu ve bundan önce oluğu gibi referans projeler ortaya çıkaracağımızı düşünüyorum.

Elkon’un bu başarıyı elde etmesindeki en büyük gücü nedir?

Ülkede yaratılan katma değer çok önemli­dir. Ülkemizin avantajlarını ve dezavantaj­larını biliyoruz en büyük gücümüz insan kaynağımız, bu cevher doğru işlenirse, ülkede o kadar çok katma değer sağlar­sanız ve ülkenin gelişmişliğine ve refah seviyesine etkisini hissedersiniz. Çünkü bu bir zincirdir, katma değerli eğitim, katma değerli insan, o da katma değerli üretim getirir. Bu bağlamda elkon bir eğitim ku­rumu, katma değerli insan yuvası ve katma değerli bir üretim merkezidir.

O zaman biraz da Elkon’un kuruluş sürecinden ve faaliyet alanlarından bah­seder misiniz?

Yaşıtım Elkon, 1980 yılında kuruldu, ma­rin elektrik hizmetleri veren markalaşma yolunda güçlü bir firma haline geldi. Sa­dece Türk tersanelerinde değil, Avrupa’da Romanya, Sırbistan, İspanya, Polonya gibi ülkelerdeki projelere de yoğunlaştık; Azerbaycan, Türkmenistan’da, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’de de projeler yürütüyoruz. Elkon şu anda 6 ülkede aktif 15’ten fazla gemiye, elektrik mühendisliği ve nitelikli ürün sağlıyor.

Donanımlı bir ekibe sahip olduğunuzu biliyoruz. İnsan kaynakları politikanız­dan söz eder misiniz?

Bugün ulaşmış olduğumuz kalite, başarı ve sektördeki yerimizi benim de içinde bu­lunmaktan gurur duyduğum istikrarlı bir şekilde ekip olarak çalışmayı özümsemiş, tecrübe ve dinamizmi harmanlamış ekibin çalışmalarına borçluyuz. Amacımız, Bir­likte başarma hissini, insan ve doğa odaklı olma fikrini çalışanlarımıza, müşterileri­mize ve paydaşlarımıza aktarmaktır.

Bu süreçte izleyeceğimiz yol; gerek ailemize yeni katılan istek ve üretkenlik­leri yüksek çalışanlarımız ile bugünlere gelmemizde emeği geçen çalışanlarımızın motivasyon ve tecrübelerini harmanla­mak, sinerji yaratabilen, takım çalışma­sına yatkın, ekip ruhunu anlayabilen ve kaynakları verimli kullanan çalışan profili ile oluşturmaktır.

Bunun için, açık kapı yaklaşımımız var, bu iki yönlü bir yaklaşım, çalışanları herhangi bir soruları, endişeleri ya da işyerindeki so­runlara dair bir fikri olduğunda yöneticinin kapısını çalmaya teşvik ediyoruz ayrıca açık pozisyonlar için öncelikle iç değerlerimiz olan çalışanlarımıza odaklanıyoruz.

Çalışanlarımızı yüksek performansa ulaş­tırmak için çalışma habitat kurmak, gerekli eğitimleri almalarını sağlamak, örnek katkı ve davranış sergilediği durumları da etkin bir ödüllendirme sistemi ile desteklemek, gelişim ve kariyer haritalarını desteklemek te sürdürülebilir bir düzen sağlıyor.

Yurtdışındaki ofisleriniz ve iş birlikleri­nizle ilgili bilgi alabilir miyiz?

Norveç’ten Türk ve yabancı tersanelere gelen talepler çerçevesinde, Norveç satış ve satış sonrası servis firmamız olan elko­Norge firmasını hayata geçirdik. Çözüm ortaklarımız ile Norveç’in güney batı kıyı­sındaki Kristiansand’dan kuzey batısındaki Trondheim şehrine kadar olan bölgede kadar 24 saat içinde garanti hizmeti verme olanağına kavuştuk. Dijital teknoloji kul­lanıldığı ve çoğu zaman da gemi adamları­nın bu sistemlere alışmaları zaman aldığı için 24 saatten kısa bir sürede garanti servisine gitmek önem kazanmaktadır. Özellikle feribotlarda kullanılan bataryalı elektrik sevk sistemleri için bu servis son derece önemlidir. Çünkü fiyortlarla kaplı o bölgenin ana taşıma hizmetini yapan bir feribotun nedeni ne olursa olsun servis dışı kalması, hem feribot işletmecisini hem de yerel halkı güç durumda bırakmaktadır.

Gemi inşa sektörünü nasıl görüyorsu­nuz?

Ülkemizin dünyada denizcilik konusunda ilk onda yer almasına karşın hala büyük­lüğü ve kapasitesi ile orantılı yerini tam alamadığı söylenebilir. Ancak gemi inşa sektörümüz, Avrupa’nın en çevik, gelişmiş, esnek, rekabetçi ve kabiliyetli sektörlerin­den biridir. Durum böyle olunca gemi inşa sanayinde faaliyet gösteren firmalarımız yönlerini daha çok dışarıya çevirmiştir.

Gemi inşa yan sanayinde sizin gibi güçlü markaların olması, Türkiye gemi inşa sanayinde ne gibi avantajlar sağlar?

Gemi inşa sanayimiz savaş gemilerimizi ve en kompleks teknolojileri içeren gemileri üretebilecek seviyede, bu sadece kabiliyeti var demek değil diğer ülkelerin ürünleri ile rekabet edebilir şekilde yaptığı için bunu sürdürebilir olarak ve yükselen bir ivme ile yapıyor. Türk Gemi inşa sana­yinin kabiliyetlerini tüm dünyada kabul görmüş durumda, profesyonel destekle markalaşma süreci yürüten bir örnek var mı bilmiyorum ama markalaşma yönünde ilerleyen ve bunun için yılmadan amatör ruhla müşteri memnuniyeti odaklı olarak marka yaratma sürecinde olan bizde dahil sektör firmaları ve tersanelerimiz var. Markaya olan bağlılık bir ürüne olan bağlılıktan daha sağlamdır ve gerçekçidir. Ortaya çıkardığımız ürünü sağlayabilecek başka firmalar çıkacaktır ve müşterimiz de uygun fiyatlı olduğunda başka bir ürüne yönelebilirler; ancak marka algısı yarat­mak bu noktada devreye girer. Bir marka yaratıldığında insanlar ürünlerinin fiyatı­nın yanına, marka algısının verdiği güveni, iyi tecrübeleri, alacağı kaliteyi bilmesini de fiyatın karşısındaki teraziye koyar, ömür boyu süren kazan-kazan ilişkisi oluşma­sını sağlar. Ürüne odaklanmak ve bunun yanında markalaşma uzun vadede ayakta kalmanın anahtarıdır.

Savunma sanayiine yönelik çalışma­larınızdan bahseder misiniz? Yabancı donanmalara ne tür işler yaptınız?

Elkon yerli savaş gemileri yapılması viz­yonu ortaya konduktan sonra bu vizyonda yerini aldı. Başlangıçta askeri projeler bizim için birçok meydan okuma içeri­yordu, proje yönetimini, bilgi güvenliğini, belgelendirme sistematiğini, doğrulama süreçlerini askeri standartlara taşımak ve bunun yanında yerli katkı payını artırma­mız bekleniyordu. Sonunda bu istekler yeni kabiliyetler kazanmamızı sağladı. Bu kabiliyetlerin yurtdışında da karşılığı ol­duğunu gördük. Yurtdışı askeri projelerde bulunmak oldukça zor fakat referansımı­zın Türk donanması olması kapıların bize açılmasını kolaylaştırdı. Şimdiye kadar Türk donanması yanında Türkmenistan, Kuveyt, Kolombiya donanmalarına hizmet verdik ve vermeye devam ediyoruz.

Not: Bu röportaj Deniz Endüstri dergimizin Mayıs-Haziran 2021 - 72. sayısında yayımlanmıştır.