Doğan ÇIRAKOĞLU - Petlim Genel Müdürü
SOCAR Türkiye tarafından 400 milyon dolarlık yatırımla Aliağa yarımadasında hayata geçirilen Petlim Konteyner Terminali, Türkiye ihracatının yaklaşık %30’unu karşılayan Ege Bölgesi’nin en büyük terminali konumunda. Yatırım sürecini ve gelecek planlarını Genel Müdür Doğan Çırakoğlu ile konuştuk.
Petlim'in öncelikli olarak Türkiye ve bölge için öneminden bahseder misiniz?
SOCAR Türkiye tarafından 400 milyon dolarlık yatırımla Aliağa Yarımadası’nda hayata geçirilen Petlim Konteyner Terminali, rafineri-petrokimya-enerji-lojistik entegrasyonunun kalbi niteliğinde stratejik bir lojistik üs olarak inşa edildi. Büyük gemilere elleçleme hizmeti verebilme yeteneği ve uzak denizlere doğrudan bağlantı sağlayabilme gücü sayesinde Petlim, Ege Bölgesi’nin en büyük konteyner terminalidir. Bu anlamda Petlim, Türkiye’nin ihracat ve dış ticaret büyüme hedeflerine hizmet eden stratejik bir atılım olarak parlamaktadır.
Petlim, Türkiye ihracatının yaklaşık yüzde 30’unu gerçekleştiren Ege Bölgesi’ndeki en büyük konteyner terminali. Bugüne kadar ağırlayamadığımız 16 bin TEU’luk büyük gemiler artık Aliağa’ya yanaşabilecek. Bu nedenle, Petlim’in bölge ticaretine çok büyük katkısı olacağını söyleyebiliriz. Ulaştırma Bakanlığı’nın hali hazırda devam eden otoyol ve demiryolu bağlantıları da tamamlandığında rekabetçi yapımızla daha da ön plana çıkacağız. Petlim Konteyner Terminali ile birlikte bölgeden yapılan ihracatın daha da artmasını sağlayacağımıza inanıyoruz.
Petlim'in yatırım sürecinden başlayalım isterseniz. Bu süreç nasıl bir seyir izledi?
Petlim Limancılık Ticaret A.Ş. 22 Kasım 2010’da Petkim Limanı’nın geliştirilmesi, daha ekonomik olarak işletilebilmesi ve sonuç olarak Petkim Limanı’nı “Ege Bölgesi’nin En Büyük Entegre Limanı” haline getirilmesi amacıyla kuruldu. Bu girişim, zamanında yalnızca Petkim düşünülerek yapılmış bir limanın, çok daha verimli bir varlık haline gelmesini sağladı.
Petlim olarak ilk icraata başladığımızda bu işi çok yüksek bir standartta yapmamız gerektiğinin bilincindeydik. Konularında uzman, tecrübeli ve küçük ama dinamik bir grup kurduk. Beklenenin aksine biz bu projeyi kendimiz ve tamamen Türk müteahhitleriyle birlikte üstlendik. İnşaata başladığımızda 2013 yılının ortalarındaydık. Yalnızca bir yıl kadar sonra 2014 yılında, tamamı bir Petkim iştiraki olan Petlim’in hisselerinin yüzde 30’u dünyanın önde gelen yatırım bankalarından Goldman Sachs tarafından 250 milyon dolara satın alındı. Bu daha inşaat halindeki yatırımımıza verilen değerin önemli bir göstergesi oldu. Böyle büyük bir altyapı yatırımı projesini bir maraton gibi düşünmek ve bitirinceye kadar koşmak gerekir. Bu koşuda hep beraber yorulduk ancak önemli bir eserin yaratıldığını düşünüyorum. Yüksek standartlarla yapılan terminalimizin ilk kısmını 2015 yılının sonunda geçici kabulle limanımızı işletecek olan operatörümüze teslim ettik. İnşaatını tamamladığımız ilk kısım işimizin neredeyse dörtte üçüne eşit bir miktardı. 2016 yılı içinde de terminalimiz artık işletmeye açıldı ve bundan Petlim olarak son derece mutluluk duyuyoruz.
Rakamsal olarak da bilgi alabilir miyiz? Yatırım maliyeti, işgücü vs...
Ege Bölgesi’nin en büyük konteyner terminali olan Petlim, 400 milyon dolarlık yatırımla hayata geçti. 700 metrelik konteyner rıhtımı, 42 hektarlık geri sahası ve 150 metrelik genel kargo ve dökme yük rıhtımı bulunan Petlim, 16 metrelik su derinliği ile 16 bin TEU kapasiteli son nesil gemilere hizmet verebilme özelliğine sahip. Terminalin yapım aşamasında yaklaşık 9 milyon adam/saat çalışıldı. APM Terminals İzmir tarafından istihdam edilecek çalışan sayısı da zaman içinde 600’e ulaşacak.
Projede yerli yabancı dengesi nasıldı? Yabancı danışmanlık aldınız mı mesela?
Petlim Konteyner Terminali, tamamen Türk müteahhitleri, mühendisleri ve işçileriyle tamamlandı. Dışarıdan aldığımız tek şey şartnamemizde özel olarak markası belirtilen malzemeler oldu.
Faz 2'nin tamamlanmasıyla ülkenin 3. büyük konteyner limanını ortaya çıkarmış oldunuz. İnşaat aşamasında zorluklarla karşılaştınız mı?
Petlim Konteyner Terminali’ni proje safhasında genç bir şirket olarak bilfiil idare etme kararımız, yükümüzü oldukça artırdı. 4 ana müteahhidimiz, 5 ana sözleşmemiz vardı. Ayrıca en büyük satın alma kalemlerini yine biz gerçekleştirdik. Yaşayan tesislerin arasında zor bir yerde inşaat yaptık. Liman inşaatlarının bu kadar zor olacağını düşünmüyordum. Burada bizi en çok yoran özelliklerden bir tanesi zeminin jeolojik olarak oldukça değişken, yani heterojen olmasıydı. Ancak bütün bunları üniversitelerle ve doğru danışmanlarla ve en sonunda doğru ekipmanlar ve çözümlerle aştık. Yetkin personel, doğru seçilmiş danışmanlar ve müteahhitler başarının en önemli faktörleri arasında yer alıyor. İnşaat sahamızın bir yerinde zemin iyileştirmesi yaparken diğer bir yerinde zeminde kırım yapmak zorunda kaldık. Bazen bu kırımları yaparken ekipmanlarımız dahi kırıldı ama yılmadık. İlk müteahhidimiz liman basenini tarayarak derinleştirmek üzere 2013 yılının mayıs ayında geldi. Projenin ilk kısmı olan Faz 1’i Aralık 2015’te, Faz 2’yi de geçtiğimiz yılın eylül ayı ortasında işletmecimize teslim ettik. Petlim olarak terminal varlığımızı nasıl maksimum kullanabiliriz sorusunu sürekli sormaktayız. Değişken bir ortamda zamana ve ticari duruma ayak uydurabilmenin, hayatta kalmanın ve paydaşları mutlu edebilmenin en önemli şart olduğunu düşünüyorum.
Böyle büyük bir terminal sadece konteynerlere hizmet vermiyor sanırım.
Petlim Konteyner Terminali’nde 700 metrelik konteyner rıhtımına ilave olarak bir de 15.000 DWT’luk gemilerin yanaşabildiği 150 metrelik genel kargo ve dökme yük rıhtımı bulunuyor. Bu rıhtımın geri sahası ise özel olarak güçlendirilmiş 10 ton/metrekarelik bir taşıma kapasitesine çıkarılmış ve bu sayede yine bir SOCAR Türkiye yatırımı olan STAR Rafineri’ye ait ağır tonajlı yüklerin çıkarılması sağlanarak çok önemli bir değer yaratılmıştır. Rıhtımımız ve geri sahası bu özellikleri nedeni ile bölgede yapılacak projelerde ağır proje yüklerinin çıkarılabilmesi için stratejik öneme sahiptir.
Peki coğrafi olarak nasıl bir hizmet alanına hitap ediyorsunuz?
Terminalimiz servis verdiği sürece de önce yakın çevremizdeki daha sonra uzaklardaki birçok insana dokunacağımızı da biliyorum. Ülkemizin iş ve aş yaratan, paydaşlarına ekonomik bir değer yaratan ciddi yatırımlara ve katma değer kazandıran girişimlere ihtiyacı var. Bu sebeple ülkemiz için iyi bir değer yarattığımızı düşünüyorum, bence yaptığımız işin en önemli kısmı da budur.
Limanları cazip kılan unsurlardan biri de demiryolu bağlantıları. Bu konuda Petlim'in durumu nedir?
Yeni bir köprülü kavşak yapımıyla limanımızın mevcut karayoluna giriş çıkışları da rahatlayacak. Önümüzdeki dönemde terminalimizin mevcut kara yolu bağlantısı dışında, yapımı devam eden İzmir-Çandarlı otoyolu ile de bağlantısı sağlanacak. Hali hazırda öngörülen ve saha tahsisi olan bir tren terminalimiz de tarihlerde yapılması hedefleniyor. Bu tarihten önce limanımıza 4 kilometre mesafede bulunan Biçerova Lojistik Merkezi’nden demiryolu ile servis verilmesini planlıyoruz.
Enerji-deniz birlikteliği konusunda gelecek planlarınız nedir?
Petlim, SOCAR Türkiye’nin rafineri - petrokimya - enerji - lojistik - dağıtım - depolama entegrasyonundaki lojistik ayağını oluşturuyor. Bizim sürdürülebilirlik hedeflerimizde başka projeler ve deniz operasyonları da bulunuyor. Enerji işinde olan her şirketin denizle bir ilişkisi olmak zorunda. Bu kapsamda birtakım kıyı yapılarının projeleri var; yeni inşa, güçlendirme, genişleme gibi. Bu projeleri yalnızca yapmak değil, yapılan yatırımın geri dönüşü, yarattığı fayda ve ticaret hacmi bizim için çok daha önemli.
Not: Bu röportaj Deniz Endüstri dergimizin Ocak-Şubat 2018 - 58. sayısında yayımlanmıştır.