Osmanlı reâyâsı (Tebaası) Simeon Siniossoglou veya diğer ifadesiyle Sinioss oğlu Simeon, “Simonaki Efendi” devrin saygın tüccarlarındandı ve armatör idi. Evi Beyoğlu İstiklâl Caddesi sırasındaki dört katlı Sinissioğlu Apartımanı idi. Bu apartman Osmanlı Bankası Müzesi SALT adına satın alınmasıyla yeniden gündeme gelmiştir.
Sinissioğlu Apartmanı XIX. Yüzyıl mimarisiyle 1876 yılında Mimar Alexandre Vallury tarafından inşa edilmiştir ve o devir mimarisine ait nadir örneklerdendir.
1998 yılına kadar Osmanlı Bankası Beyoğlu Şubesi’nin yer aldığı binaya zamanla iki kat daha eklenmiştir. İnşa adı “Siniossoglou Apartmanı” olan 4 katlı bina günümüzde 6 katlıdır. 1876 yılında İstiklal Caddesi üzerinde XIX. Yüzyıl mimari üslubunda inşa edilmiştir.
Sert kaya formunda grovak üzerine oturtulmuş eski yapı duvarları, İstiklal Caddesi tarafına göre 30 cm. derinlikte temel zemine oturmaktaydı.
SALT tarafından satın alındıktan sonra, yeni kullanım amacına hizmet ve yapının temel zemini ile daha güvenli birleşimi için gereken iki kat bodrum mekânı oluşturulmuştur. Yöntemler karmaşık gibi görünse de aslında birbirini izlemek zorunda olan imalatlardan ibarettir.
(Sağdan) General Papados, Symeon Siniossoglou ve eşi Mika Averof (Siniossoglou); Kaynak: metsovomuseum.gr./Aris Bilalis.
“Siniossoglou Apartmanı” veya günümüzde Salt Beyoğlu, İstiklal Caddesi ve Saka Salim Çıkmazı’nın kesiştiği noktada yer alır. 1870-1880’larda Rumlar tarafından yapıldığı düşünülen eklektik üsluplu, yapım sistemi kagir binanın ilk adı Siniossoğlu Apartmanı’dır (Ünlü, 2010). İlk yapıldığı dönemde zemin katı ticaret ve üst katları konut olarak kullanılan bina, bugünkü haline gelene kadar farklı işlevlerde kullanılmıştır. Ara dönemde üzerine eklemlenen ofis katı ile zemin üzeri 4 kat+çatı arası ve üç tane bodrum kattan oluşmaktadır. Caddeden algılanan ön cephesi dar ve simetriktir. Ancak bina arka tarafa doğru lineer şekilde devam eden asimetrik iki blok (A ve B) birleşiminden oluşur. Binanın üç tane girişi vardır; İlki İstiklâl Caddesi’nden olan ana giriş, ikincisi Saka Salim Çıkmazı’nı takip edilerek ulaşılan arka avludaki Bistro girişi, üçüncüsü ise avlu kotuyla kesişen forum merdivenin ikinci sahanlığından yapılan ama kullanılmayan giriştir.
Siniossoğlu Simeon’un “Siniossoglou Apartmanı” Beyoğlu, İstiklâl Caddesi’nin en seçkin bir noktasında idi ve Av. Bon Marché gibi devrinin en sükseli mağazası sırasındaydı.
Simeon Sinissioglu devrinde armatör olarak tanınmıştır. Sahip olduğu genel yük gemisi “Siniossoglou” 1254 nrt. idi. Çoğunluk Société Ottomane d’Heraclée - Osmanlı Ereğli İşletmesi’nden İstanbullu kömür brokeri Albert Cazes adına Zonguldak’tan İstanbul’a kömür taşıması yapardı. Tespit edilmiş tek fotoğrafı Zonguldak’ta kömür yüklerken çekilmiş olanıdır.
1878 Richardson Duck tersanesinde İngiliz armatörlük firması adına “Ashfield” adıyla inşa edildi. 1895’de İtalyan armatörlük firmasına satıldı ve “Fides” adı verildi. 1896’da adı “Lavagna” olarak değiştirildi.1897’de Simenon Siniossoglou satın aldı ve “Siniossoglou” adı verildi. 1908’de yeniden İtalyan armatörlük firmasına satıldı ve “Noli” adı verildi. 23 Mart 1917’de Coneto Tarquinnia’nın 4 mil açığından Alman denizaltısı U-34 tarafından top ateşiyle batırıldı.
1878 inşa genel yük gemisi “Siniossoglou, Zongulduk’ta kömür yüklemesinde.
Sahip olduğu gemilerden “Alexandros A. Siniossoglou” 1882 yılında South Shields Upon - on Tyne’de CS Swan & Hunter, Wallsand Tersanesi’nde 60 Kızak No.’su ile inşa edildi. Demir gövdeli buharlı, pervaneli “City of Newcastle” isimli genel yük gemisi 2 Şubat 1882’de “Socrates” geçici adıyla denize indirildi. 1985 grt., 1298 nrt. ve tam boy: 285.5 ft., genişlik: 36.1 ft., derinlik: 24 ft. idi. 18 Nisan 1882’de hizmete giren City of Newcastle’ın ilk armatörlük firması Newcastle merkezli Tyne & Wear Steamship Owning Co. Ltd. (R. Bell & Co.) idi ve Newcastle’de tescil olundu.
Newcastle’de kurulu R & W. Hawtorn & Co. Ltd. yapımı (Reg. Number: 86072) 2 genişlemeli ana buhar makinesi 230 nhp. güç üretiyordu ve azami seyir sürati 10 Knots idi. 1885’de Newcastle merkezli Blyth & Wear Steamship Owning Co. Ltd. (R. Bell & Co.) adına tescil olundu. 11 Kasım 1887’de pamuk yüklü olarak yandı ve ağır hasar gördü.
1899’da İstanbul’dan Simenon Siniossoglou tarafından satın alındı ve “Alexandros A. Siniossoglou” adı verildi. 1911’de Pire merkezli Geo F. Andreadis satın aldı ve “Thetis” adı verildi.1928’de hurdaya çıkartılarak söküldü.
Müteakip satırlardaki bilgileri bulabilmek için, önce SALT Araştırma ve Programlar Direktörü Lorans Tanatar Baruh’la görüştüm ve bilgi verdim. Osmanlı Bankası Müzesi arşiv kayıtlarında apartman dışında bilgi olmadığını ve araştırma yapacağını belirttiği için kendisine teşekkür ederim. Bu kez internet üzerinden “Siniossoglou” soyadına sahip kimleri bulduysam hepsine mesajlar gönderdim. Bana göre İngiltere’den Dr. Niketas Siniossoglou ve Dr. Symeon Sniniossoglou en yakın isimler olmalıydı. Kısa zamanda cevap yazdılar; Kendilerine teşekkür ederim.
Alexandre (Alexandros) A. Siniossoglou yolcu ve yük vapuru.
Kaynak: Yağlıboya tablo, Alexandre Siniossoglou arşivi.
Karşılıklı derin heyecanlar duyarak bilgi alışverişi yapmaya başladık. Müteakip satırlardaki bilgiler kendileri tarafından bana gönderilmiştir; Simeon Siniossoglou’nun babası Alexandros Siniossoglou ve annesi Smaragda Karatheodori. Ailenin Simeon Siniossoglou, Iordanis Siniossoglou, Giorgos Siniossoglou ve Loukia Siniossoglou adlarını verdikleri dört çocuğu olmuştur. Eşi Mika Averof idi. Dersaadet Ticaret Odası kayıtlarında “Sinosoglu Simunaki” ve “Simonaki Efendi” olarak geçmektedir. Simeon Siniossoglou (Siniosoğlu), Basmacızade Ferit Bey’in başkan ve Bedros Azaryan Efendi’nin ikinci başkan olduğu 1902 yılında Oda’nın üyesi bulunmaktaydı.
Bedros Azaryan Efendi’nin başkan ve Mustafa Şükrü Bey’in ikinci başkan olduğu 1903 ve 1904 ve 1905 yılında, Sinegerim Manukyan, Hacı Mehmet Şefik, Abudzade Mehmet, Cebbarezade Said, Badrik Gülbenkyan, Nemlizade Hasan, Hüseyin Er Alizade, Hacı Hasan Şerif, Mösyö Stafano Danderya, Mösyö İzak Fernandez, Atnasaki Yorgiyadi, Mösyö Edvar, Krikor Karagözyan, Kudsizade Mehmet Lütfi, Mösyö Valtermatas, Mösyö Silven, Mili Miçotaki Efendi, Dikran Manukyan gibi Oda üyelerinden olarak yer almıştır. Bu tarihten sonra Oda kayıtlarında görülmemektedir.
Amerika’nın atadığı sefir olan Henry Morgenthau, Ermenilerin ve Rumların Osmanlı topraklarından sürgün edilmelerini naklettiği anılarında Siniossoglou’nun 3,000 Sterling bağışta bulunmak istediğini, fakat bunu gerekli görmediğini kaydetmiştir.
Simeon Sinissioğlu sahip olduğu ikinci gemisine babası Alexandre’in adını vermiştir.
“Alexandros A. Siniossoglou” isimli yolcu ve yük gemisine ait yağıboya tablo halen Londra’da yaşamakta olan torunu Alexandre Siniossoglou’nun evindedir ve yaptığım çalışmalar vesilesiyle bana kopyası gönderilmiştir. Torun Alexandre Siniossoglou’nun çocuklarından Dr. Niketas Siniossoglou, Anthony Kadellis ile Cambridge University Press yayını olan “The Cambridge Intellectual History of Byzantium” adlı eserin ortak yazarıdır. İngiltere’de Bizans tarihi ağırlıklı olmak üzere araştırmacı tarih yazarı olarak çalışmaktadır.
Kardeşi Dr. Symeon Siniossoglou, Cambridge University Biochemistry Kliniğinde araştırmacı doktor olarak çalışmaktadır. Büyük dedesi Simeon (Symeon) adını taşımaktadır. Yoksullara yardımlarıyla da tanınan Simeon Siniossoglou’nun vasiyeti üzerine, yaz aylarında yaşadığı Kınalıda’daki Hristos (Manastır) Tepesi’ndeki manastırda Rum Ortodoks yetim - öksüz kız çocukları için 1906’da bir yetimhane kurulmuştu.
İstanbul âşığı değerli yazar Erol Gezeroğlu, Kınalıada’daki Hristos Manastırı girişindeki yer alan Simeon Sinissioğlu mezarının fotoğrafını eklemiş. Şahsen kendisine teşekkür ediyorum sağ olsun!
Günümüzde İlyas Peygamber Rum Mezarlığı, Hristos Manastırı bahçesindeki mezarlık, Manastır yolu üzerindeki ayazmalar kısmen tahrip olmuş durumdadırlar. Hayırseverliği ile de tanınan Simeon Siniossoglou Kınalıada Hristos Manastırı'nda bir kız yurdu yaptırmış.
SALT Beyoğlu Sanat Merkezi
Salt’ın Beyoğlu’nda, İstiklal Caddesi üzerinde yer alan altı katlı binası, 19. yüzyılın ikinci yarısında Siniossoglou Apartmanı adıyla inşa edilmişti. Yapı bu yıllarda cadde katında ticaret, üst katlarda konut işlevleriyle kullanılıyordu. 1950’lerden itibaren Beyoğlu’nda yerleşik nüfusun azalmasıyla beraber üst katlardaki konut işlevi yerini ticaret, politika ve sanat faaliyetlerine bıraktı. 1997-2000 yıllarında Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 2001-2010 yıllarında Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi’ne ev sahipliği yapan bina, Salt’ın programlarına yönelik olarak yeniden işlevlendirildi. Binaya ait mimari tasarım Mimarlar Tasarım / Han Tümertekin tarafından gerçekleştirilmiş ve 9 Nisan 2011'de SALT Beyoğlu adıyla hizmete girmiştir.
Salt Beyoğlu Binası. Fotoğraf: Mustafa Hazneci
Salt Beyoğlu’nda Neler Var?
Salt Beyoğlu’nun giriş kapısı İstiklal Caddesi üzerinde yer alır. Girişteki Forum alanı ile ikinci ve üçüncü katlar, sergiler için kullanılır. Giriş katında yer alan Açık Sinema’da konuşma, film gösterimi, atölye ve performans gibi etkinliklere yer verilir.
Asma katta yer alan Mutfak ile dördüncü kattaki Kış Bahçesi, beslenme ve ekolojiyle ilgili çalışmalara ev sahipliği yapar. Birinci kattaki Robinson Crusoe Kitabevi, Salt’ın ziyaret saatleri boyunca açıktır.
Mimari ve Tasarım
Yeniden işlevlendirme çalışması: Han Tümertekin yönetiminde Mimarlar Tasarım
Yönlendirme programı ve tasarımı: Project Projects (bugünkü adıyla Wkshps)
Açık Sinema: Hakan Demirel, Suya Batmaz Demirel Mimarlık tasarımıdır.
Kış Bahçesi
Mimar ve sanatçı Fritz Haeg’in 2011’de Salt Beyoğlu’nun dördüncü katında tasarladığı prototip bahçe, 2018’de mimar Aslıhan Demirtaş (KHORA) tarafından kalıcı bir Kış Bahçesi’ne dönüştürülmüştür.