Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası uygulanan yaptırımlar nedeniyle Rusya'nın petrol ticaretinin büyük kısmını Asya'ya kaydırması, Avrupa'nın da Rus petrolünün yerine ABD, Afrika ve Latin Amerika'dan ithalatı artırmasıyla, petrol ticaretinde tankerlerin seyahat süresi en az beş kat uzun hale geldi.

AA muhabirinin uluslararası veri analiz şirketi Kpler'in verilerinden yaptığı derlemeye göre, Rusya'nın Hindistan'a ham petrol ihracatı Mart 2023 itibarıyla günlük 2 milyon varil sınırına dayandı.

Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı savaş öncesi Şubat 2022'de Hindistan'ın ülkeden ham petrol ithalatı sıfır seviyesinde bulunmasına rağmen, savaşın üzerinden geçen bir yılı aşkın sürede Rusya ile Hindistan arasındaki petrol ticareti dikkat çekici şekilde büyüdü.

Rusya'nın Çin'e petrol ihracatı ise savaşın başından beri ortalama günlük bir milyon varilin üzerinde seyretti.

Savaş sonrası Avrupa ülkelerinin uyguladığı ambargo nedeniyle Rusya'nın ham petrol ihracatının yüzde 90'ını Hindistan ve Çin'e kaydırmak durumunda kalmasıyla, Rus petrol tankerlerinin seyahat süresi savaş öncesindeki ortalama 5-6 güne göre en az 5 kat artarak ortalama 30-35 güne çıktı. Bu süre Çin'e ihracatta 45 güne varabiliyor.

Rus petrol tankerleri savaş öncesinde Baltık limanlarından Rotterdam, Fransa ve Belçika'daki alım noktalarına kısa sürede varırken, şu anda Baltık limanlarından çıkan bir petrol tankeri Baltık Denizi'nde seyahatin ardından Danimarka Adaları'nın çevresini dolaşıp Birleşik Krallık suları, Cebelitarık, Malta, Sicilya ve Süveyş Kanalı'nı geçerek Kızıl Deniz'i de aştıktan sonra Hindistan ve Çin'deki limanlara ulaşabiliyor.

Rusya'nın Çin'e ESPO türündeki ham petrol ihracatının bir kısmı Rusya'nın en doğusunda bulunan limanlardan ortalama 5 gün sürüyor.

Rusya için en kısa ticaret rotası Türkiye
Rusya'nın şu anda en kısa ticaret rotası ise Türkiye. Rusya'nın Karadeniz'deki tek ham petrol limanı olan Novorossiysk'ten çıkan petrol tankerleri ortalama 4 günde Türkiye'ye ulaşıyor.

Rusya'nın Türkiye'ye ham petrol ihracatı Şubat 2022'deki günlük 94 bin 335 varil seviyesinde iken Eylül 2022'de günlük 392 bin 908 varille en yüksek seviyesine çıktı. Rusya, Türkiye'ye Mart 2023'te ise günlük 145 bin 973 varil ham petrol ihraç etti.

Asya ülkelerinden Hindistan ve Çin, giderek daha fazla Rus ham petrolü almasına rağmen Orta Doğu ülkeleri coğrafi yakınlığın da sağladığı avantajla bölgenin en büyük ham petrol tedarikçisi konumunda bulunuyor.

Suudi Arabistan Asya'ya son 18 aydır günlük ortalama 5,5 milyon varil ham petrol ihraç ederken, Birleşik Arap Emirlikleri'nin ihracatı da günlük 3 milyon varil seviyesinde. Suudi Arabistan petrolü ağırlıklı olarak Basra Körfezi yakınındaki Ras Tanura limanından yola çıkarak Hürmüz Boğazı ve sonrasında Hint Okyanusu'nu geçerek limanlara ulaşıyor.

Avrupa'ya Latin Amerika ve Afrika'dan petrol tedariki yükselişte
Avrupa'nın Rus petrolünden doğan boşluğu ABD, Batı Afrika ve Latin Amerika ülkelerinden ithalatını artırarak doldurması da aynı şekilde petrol ticaretinin daha uzun sürmesine yol açıyor.

Brezilya Şubat 2022'de Avrupa'ya günlük 236 bin 959 varil olan ham petrol ihracatını Şubat 2023'te 491 bin varile çıkardı. Brezilya, Avrupa'ya geçen ay ise günlük 325 bin 116 varil ham petrol ihraç etti.

Brezilya'dan Avrupa'ya ortalama petrol ticaretinin süresi ise 20 ile 30 gün arasında değişiyor. İspanya ve Portekiz, Brezilya petrolü için Avrupa'da ilk, Almanya ve Hollanda ise son varış noktası konumunda.

Meksika'nın Avrupa'ya ham petrol tedariki savaş sürecinde değişiklik göstermezken, Guyana'nın kıtaya ham petrol ihracatı savaş öncesindeki neredeyse sıfır seviyesinden geçen ay günlük 270 bin varile kadar çıktı. Trinidad ve Tobacco'nun Avrupa'ya ham petrol gönderimi ise son 8 ayda sürekli artış gösterdi.

Hollanda, Portekiz, İtalya, Almanya ve Fransa, savaş sonrası Latin Amerika'dan ham petrol alımını en fazla artıran Avrupa ülkeleri oldu.

Avrupa'nın savaş sonrası Batı Afrika ülkelerinden petrol alımını artırmasıyla, daha fazla petrol tankeri yaklaşık 25 gün süren ticaret rotasını izlemeye başladı.

Batı Afrika ülkeleri arasında Avrupa'ya en fazla ham petrol ihracatını Nijerya yapmasına rağmen savaş sonrası bölgeye ihracatını en fazla artıran ülke Angola oldu.

Angola'nın Avrupa'ya ham petrol ihracatı savaş sonrası sürekli artış göstererek günlük 300 bin varilin üzerine çıktı. Angola, Avrupa'ya Şubat 2022'de günlük ortalama 33 bin varil ham petrol ihraç etmişti.

Hollanda, savaş sonrası Batı Afrika'dan ham petrol alımını en fazla artıran ülke oldu.

Avrupa'da ABD'den ham petrol ithalatında ise savaş sonrası en fazla büyüme Hollanda, İtalya, Finlandiya, Litvanya, İsveç, Danimarka, Almanya, İspanya, Birleşik Krallık ve Kanada'nın alımlarında görüldü. ABD ham petrolünün büyük bir kısmı Meksika Körfezi'ndeki limanlardan yükleniyor ve ürünün seyahati yaklaşık 20 gün sürüyor.

Uzayan süreler, gemicilik sektöründeki yatırım ve kazançları artırıyor
Kpler Lider Petrol Analisti Viktor Katona, AA muhabirine, Rusya'nın Hindistan'a ham petrol ihracatının son 9 aydır sürekli arttığını söyledi.

Avrupa'nın da Rus petrolü yerine Batı Afrika, Latin Amerika ve ABD petrolü ithalatını artırmasının daha uzun navlun süresi ve rotası anlamına geldiğini ifade eden Katona, "Petrol ticaretinde 5-6 günlük ortalama süre şu anda 30-35 güne çıktı. Bu süre ve rotaların uzaması gemicilik sektöründeki yatırımları ve kazançları da artırdı. Bu süreler uzadıkça tedarikte aksama riski de artıyor. Aynı zamanda bu durum gemicilik sektöründen kaynaklanan emisyonların da yükselmesine neden oluyor." diye konuştu.

Katona, bu durumun yaşanmadığı tek bölgenin Orta Doğu ve Asya arasında olduğuna işaret ederek, "Asya giderek daha fazla Orta Doğu petrolü alıyor. Şu anda örneğin Norveç'ten Asya'ya petrol ihracatı neredeyse yok." dedi.

Rus ham petrolü için en kısa rotanın Türkiye olduğunu belirten Katona, "Türkiye'nin oldukça iyi durumda ve dizel odaklı bir rafineri kapasitesi var. Türkiye'de şu anda Rus dizeli ağırlıklı olarak iç talebi karşılıyor, Türk dizeli ise Avrupa'ya gidiyor ki oldukça akıllıca bir uygulama." değerlendirmesinde bulundu.

"Ukrayna'daki savaş, deglobalizasyonun en büyük tetikleyicilerinden oldu"
Londra Menkul Kıymetler Borsası Tedarik Zinciri ve Emtia Araştırmaları Petrol Birimi Müdürü Jim Mitchell de Rusya'nın Hindistan'a petrol tedarikini artırmasının Suudi Arabistan'ın ihracatını kısmen etkilediğini dile getirerek, "Şu anda ABD, Suudi Arabistan, Nijerya ve tüm Batı Afrika, Rusya'nın çıkmak zorunda kaldığı pazarlara daha fazla petrol tedarik etmeye çalışıyor." dedi.

Petrol ticaretindeki değişimde siyasi gelişmelerin de etkili olduğuna işaret eden Mitchell, "Ukrayna'daki savaş, uzun zamandır tartışılan deglobalizasyonun (küreselleşmenin tersine dönmesi) en büyük tetikleyicilerinden biri oldu." ifadesini kullandı.