Özellikle Marmara Denizi gibi aktif fay hatlarına yakın bölgelerde, büyük depremler sırasında gemilerin çarpışabileceği, hatta tehlikeli maddeler taşıyan tankerlerin patlayarak çevresel felaketlere neden olabileceği iddiaları tartışılıyor.

The Nautical Institute tarafından yapılan araştırmaya göre, İstanbul’da 8 ila 9.5 büyüklüğünde bir deprem beklenmese de büyük sarsıntılar gemi kazalarına yol açabilir.

Tarihten bir örnek: 1929 Newfoundland depremi
Deprem sırasında gemilerin nasıl etkilendiğine dair tarihsel örnekler de var. 1929 yılında Newfoundland açıklarında meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki depremde, Olympic adlı dev transatlantik gemi güçlü sarsıntılar hissetti. Ancak ciddi bir kaza yaşanmadı. Bununla birlikte, Marmara’da olduğu gibi yoğun gemi trafiği olan yerlerde durum daha karmaşık hale gelebiliyor.

1999 gölcük depremi ve limanlardaki hasar
1999 Gölcük depreminde Marmara kıyılarında yıkılan dolgu alanları ve limanlar, gemilerin birbirine çarpmasına neden oldu. O dönem ortaya atılan iddialardan biri, amonyak veya petrol gibi zararlı maddeler taşıyan tankerlerin deprem sonrası patlayarak geniş alanları etkileyebileceği yönündeydi.

Uzman görüşü: “8-9.5 büyüklüğünde deprem beklenmiyor”
ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, Marmara’da 8 veya 9.5 büyüklüğünde bir depremin beklenmediğini söyledi:

"Marmara’daki fay hareketi 7.2 veya 7.4 büyüklüğünde bir deprem üretebilir. Tsunami etkisi deniz yüzeyinde bazı hareketlere yol açabilir ama derin sularda gemiler üzerinde ciddi bir etkisi olmaz."

Küçük tekneler daha risk altında
Yalçıner, 15 metreden küçük teknelerin tsunami veya sarsıntıdan etkilenebileceğini belirtti. Örneğin, Sığacık’taki tekneler tsunami dalgaları nedeniyle birbirine çarpmıştı. Marmara gibi yoğun trafiğe sahip bölgelerde ise derin sular gemilerin daha güvenli kalmasını sağlıyor.

Tehlikeli maddeler taşıyan gemilere dair riskler
Tehlikeli maddeler taşıyan gemilere yönelik senaryolar daha dikkat çekici. Denizcilik Enstitüsü tarafından yapılan bir çalışmaya göre, amonyak yüklü bir tanker kazası, Üsküdar’dan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’ne kadar geniş bir alanı etkileyebilir. Ancak bu senaryonun gerçekleşmesi için belirli koşulların oluşması gerektiği vurgulanıyor.

Seyir halindeki gemiler i̇çin kurallar
İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serdar Kum, gemilerin emniyetli mesafe kurallarına göre hareket ettiğini söyledi:

"Deniz trafiğinde tehlikeli yük taşıyan gemiler için özel kurallar vardır. Ancak çarpışmaların ana nedeni insan hatasıdır. Deprem kaynaklı kazalar nadiren görülür."

İnsan hatası en büyük faktör
Deprem sırasında gemilerin etkilenme olasılığı düşük olsa da, kazaların en büyük nedeni insan hatasıdır. California Teknoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Thomas Heaton, denizdeki kazaların genellikle yanlış navigasyon veya yorgunluk gibi faktörlere bağlı olduğunu belirtiyor.

Tsunami ve limanlardaki riskler
1999 Değirmendere depreminde olduğu gibi, tsunami sığ kıyı alanlarında ciddi hasarlara neden olabilir. Limanlar ve dolgu alanları, deprem sırasında yer değiştiren deniz tabanı nedeniyle risk altındadır. Bu tür riskler göz önünde bulundurularak limanlarda ve gemi rotalarında düzenlemeler yapılması gerektiği vurgulanıyor.

Marmara’da büyük tehlike var mı?
Uzmanlar, Marmara Denizi’nde büyük çaplı bir çevre felaketine yol açabilecek gemi kazalarının olasılığını düşük görse de insan hatası ve tsunami etkisinin yaratabileceği risklerin göz ardı edilmemesi gerektiğini ifade ediyor. İstanbul’un yoğun gemi trafiği ve kıyı bölgelerindeki nüfus yoğunluğu, olası senaryoları daha kritik hale getiriyor.