Türk deniz sanayine yıllardır hizmet eden 200’e yakın Koster’ler (1000-5000DWT) artık yaşlanmış olup otuz yaşın üzerindedirler. Bu nedenle, günümüz Deniz teknolojisine uygun inşa edilmesi için hurda desteği açıklanmıştır.

Gemisini hurdaya çıkaran armatör hurda değeri kadar devlet desteği alarak yenisini inşa etme kolaylığına kavuştuğu halde, verilen desteğin yetersizliği nedeni ile kararsız kalmayı tercih etmektedir.

Gemi sanayimizin belkemiği olan gemi inşa sanayimizin teşvik edilmesi gemi sanayinin canlanacağı anlamına gelmemelidir. Türk sanayisine verilen teşvik gemi sanayine yönelik organize sanayi sitelerine yaygın hedef oluşturmalıdır.

Gemi inşasına etken olan kararlar ve yönetmelikler uluslararası denizcilik örgütü (IMO) tarafından yayınlanmaktadır. Gemilerin denize elverişliliği uluslararası denizcilik örgütünün belli kanunun ve kurallar ışığında sağlanmaktadır.

Gemi sanayi gemi tekne üretiminin yanı sıra elektrik mekanik, elektronik, otomasyon, hidrolik, ağır sanayinin yoğun yerleştiği organize sanayi bölgelerindeki üreticilerin hedefi olması için teşvik edilmelidir.

Şöyleki; Gemilerde termal oil kazanlar, buhar kazanları, pompalar, kompresörler, jeneratörler, automasyon, hidrolik üniteler, dişli tahrik sistemleri ve yüzlerce component ve üniteler gemilerin hizmetlerine sunulması için hiçbir teşvik ve destek bulunmamaktadır.

Organize sanayi sitelerinde üretilen bu sistemlerin gemilerde kullanma değeri yok gibidir. Çok daha kaliteli ve çok daha ucuz olduğu halde (IACS) Uluslararası survey kuruluşuna bağlı bir survey kuruluşundan onaylı Tip onay sertifikası yoksa ne kadar kaliteli ve ne kadar ucuz olması gemide kullanılmasını sağlayamamaktadır.

Benzer bir şekilde aşağıda yaşadığım, örnekte olduğu gibi; Çin’de inşa edilen ve Türk bayrağına geçen 10 yaşındaki bir gemiye; Bow thruster yerleştirmek için çalışma yapılmaktadır. Bow thruster yurt dışından getirilmiştir. Gemiye montajı için Tuzla tersanelerinin birinde çalışma başlatılmıştır. Gemiye Bow thruster yerleştirildikten sonra baş altında olan bölümün sintinesinin basılması için gereken pompanın siparişi henüz verilmemiştir. Survey yapılan tadilatı onaylamak için pompa yerleştirilmesini istemektedirler. Pompa yurt dışına siparişi verilip getirilmesi üç ayı bulacaktır ve artık çok geç kalınmıştır.

Bana özelliklerini verdikleri pompayı bulup bulmayacağımı sorduklarında, yarın teslim ederim dediğimde şaşırdılar. Yurt içinde bir üreticiden temin edecektim. Nitekim pompayı temin edip gemiye gönderdim, pompa yerine monte edildiğinde kontrole gelen surveyör, Pompanın tip onay sertifikasını soracak olduğunda yok cevabını alacaktır, çünkü Türk malı pompaların IACS tan onaylı tip onay sertifikası yoktur.

İlginçtir; sertifikayı bulmak uğruna pompanın üzerindeki etiketten bulduğu telefonu arayan Surveyör imalatçıya ulaşır, tip onay sertifikasını ve pompanın standardını sorduğunda ters cevap alır, “benim pompa’mı standard’la karıştırmayın”diye.

Akabinde, Surveyör beni arar “nasıl olurda standardı bile belli olmayan pompayı alıp gemiye monte ettirirsiniz. Kesinlikle onaylayamam bu pompalar tip onay sertifikalı pompalar ile değiştirmek zorundasınız” deyince “bir dakika, bu pompaların standardı da vardır, üretim belgeleri de bulunmaktadır, ama siz nasıl konuştunuzsa birde ben üretici ile görüp size bilgi vereyim” dedim.

İmalatçı ile konuştuğumda imalatçı kızgın “kim oluyor da, benim pompamı başka marka ile karıştırıyor, benim pompam markama özeldir” diye tutturunca bir karışıklık olduğunu anladım. Üretim belgelerini alıp Surveyör’e verdim. Pompanın standarda uygun olduğunu kabul ettiği halde ikna olmadığını pompayı test edeceğini bildirir.  İmalatçı test standında pompanın standarda uygunluğunu gösterince, surveyör pompa’ya tıp onay sertifikası vererek gemide kullanılmasını onaylar.

Bu şekilde kardeş diğer üç gemiye de monte edilen Türk malı pompalar yaklaşık sekiz yıldır dört gemide sorunsuz kullanılmaktadır.

Kişisel girişim ve desteğimle tip onay sertifikası verilen pompalardan başka, Türk sanayisinde gemilerde kullanılabilecek yüzlerce çeşit teçhizat ve komponent’ler bulunmaktadır.

Türk sanayisine büyük destek veren KOSGEB; Deniz sanayi ile organize sanayi sitelerindeki üretimi eşleştirecek çalışmalara destek verebilir. Yapılan üretimlerin deniz sanayinde kabul edilebilmesi için gereken tip onay sertifikalarının edinilmesini hibe desteklerle sağlayabilmelidir.

Gelişmiş ülkelerde bile yaşanan istihdam sorunlarına hâkim politikaları üreten hükümetler; başlıca öngörüleri arasında deniz sanayinin ülke genelinde teşvik kapsamında tutulmasıdır.

Güney Kore 2001 krizini açığa gemi üreterek ve üretimi ülke geneline teşvikle yayarak, günümüzdeki güçlü sanayi ülkeleri arasına girmeyi başarmıştır.

Not: Bu yazı Deniz Endüstri dergimizin Mayıs-Haziran 2015 42. sayısında yayımlanmıştır.