Konteyner taşımacılığı, küresel ticaretin en önemli unsurlarından biri olup, deniz taşımacılığı sektörünün bel kemiğini oluşturan yapılardandır. Konteyner gemilerinin satışı ve satın alınması, piyasadaki yük talebi, kira (charter) oranları ve küresel ekonomik faktörler doğrultusunda büyük değişkenlik gösterir. Güçlü yük ve kira pazarlarında bu işlemler önemli ölçüde hız kazanır ve yatırımcılar için cazip hale gelir.

Konteyner gemileri, ticaret hacmindeki artış ve küresel tedarik zincirinin büyümesiyle birlikte yüksek talep görmektedir. Gemi kiralama piyasalarının güçlü olduğu dönemlerde, gemi sahipleri daha yüksek kira gelirleri elde edebilir ve bu durum, gemi değerlerinin artmasına yol açar. Yük hacminin yüksek olduğu dönemlerde konteyner taşımacılığına olan talep arttıkça, gemi sahipleri filolarını genişletmek için daha fazla gemi satın alır. Bu da ikinci el gemi piyasasını hareketlendirir ve yeni inşa edilen gemilere olan talebi artırır.

Gemi satın almak isteyen yatırımcılar, piyasanın güçlü olduğu dönemlerde genellikle yeni inşa siparişleri verir ya da ikinci el gemilere yönelir. 

Fiyatların Belirleyici Faktörleri
Konteyner gemilerinin satış ve satın alma fiyatlarını etkileyen bazı ana faktörler şunlardır:

1-Küresel Ticaret Hacmi: Ticaret hacmindeki artış, konteyner taşımacılığına olan talebi artırarak gemi fiyatlarını yukarı çeker.

2-Kira Piyasası Koşulları: Kira oranlarının yüksek olduğu dönemlerde gemi sahipleri daha yüksek kira gelirleri elde edebilir, bu da gemi değerlerinin artmasına sebep olur.

3-Yakıt ve İşletme Maliyetleri: Yakıt fiyatları ve operasyonel giderler, gemi sahiplerinin yatırım kararlarını doğrudan etkiler.

4-Gemi Yaşı ve Teknolojisi: Daha genç ve yakıt verimliliği yüksek gemiler, piyasada daha yüksek fiyatlardan alıcı bulur.

5-Kredi ve Finansman Olanakları: Deniz taşımacılığı finansmanında uygun kredi seçenekleri, gemi alım satım işlemlerini kolaylaştırır ve piyasayı canlandırır.

2010 yılından bu yana konteyner gemisi satışları (yıllara göre) 

Gemi Yaşının Satış ve Satın Alma Üzerindeki Etkisi
Konteyner gemilerinin satış ve satın alım süreçlerinde geminin yaşı büyük bir rol oynar. Pasta grafiğe göre, farklı yaş gruplarındaki gemi dağılımı şu şekildedir:

*  <5 yıl (Yeşil, 13 adet): Yeni gemiler, yakıt verimliliği ve çevresel düzenlemelere uygunluk açısından daha avantajlı olup, büyük ölçekli operatörler tarafından tercih edilir.

*  5-9 yıl (Turuncu, 18 adet): Orta yaş grubundaki gemiler, hâlâ yüksek performans sunarken, daha uygun fiyatlarla alıcı bulabilir.

*  10-14 yıl (Mor, 52 adet): Kullanım ömrünün ortalarına yaklaşan bu gemiler, genellikle ikinci el piyasada yoğun işlem görür.

*  15-19 yıl (Mavi, 124 adet): İkinci el piyasasında en yüksek talebi gören grup olup, genellikle yeniden satışlarla el değiştirir.

*  20-24 yıl (Yeşil, 68 adet): Charter piyasasında hâlâ değer taşıyan ancak bakım maliyetleri yüksek gemiler olarak değerlendirilir.

*  25+ yıl (Koyu Mavi, 35 adet): Daha az talep gören bu yaş grubundaki gemiler genellikle söküm veya dönüşüm için satılır.

Bu yaş dağılımı, yatırımcıların satın alma kararlarını etkileyen önemli bir faktördür. Yenilikçi teknolojilere sahip yeni gemiler uzun vadede daha avantajlı olsa da, ikinci el piyasasında uygun fiyatlı ve hâlâ operasyonel kapasitesi yüksek gemiler 2024’te daha çok tercih edilmiştir.

2024 Yılında Konteyner Gemisi Satış ve Satın Alma Piyasası
2024 yılı, konteyner gemisi satış ve satın alma piyasasında oldukça hareketli geçti ve sektör tarihindeki en güçlü üçüncü yıl oldu. Güçlü yük ve kira piyasalarının yanı sıra sektördeki genel iyimserlik, satışların artmasına doğrudan katkı sağlamıştır. Yıl boyunca toplam 333 konteyner gemisi el değiştirerek 1.1 milyon TEU kapasite devredilmiştir ki bu rakam, 2023'teki 285 gemi ve 937,000 TEU'luk satış rakamlarını önemli ölçüde aşmıştır.

Yıl genelinde, özellikle yaz ayları (Temmuz ve Ağustos) ile geleneksel olarak daha sakin geçen Aralık ayı hariç tutulursa, her ay ortalama otuzdan fazla satış işlemi gerçekleştirilmiştir. 2023 yılının aksine, 2024’te gemi değerleri yıl boyunca güçlü bir artış göstermiş hatta bazı gemiler, yılın başında satılabilecek fiyatlarının iki katına ulaşarak yılın son çeyreğinde el değiştirmiştir.

Öne Çıkan Alıcılar ve Büyük Satın Alımlar (1) 
2024 yılında en aktif alıcı, 70 gemiyi satın alan MSC (Mediterranean Shipping Company) oldu. 1,300 TEU'dan 14,700 TEU'ya kadar farklı boyutlardaki bu gemilerin toplam kapasitesi 330,000 TEU'ya ulaştı ve satılan tüm gemilerin üçte birini oluşturarak kasım ayında MSC, Ağustos 2020'den bu yana toplamda 400 ikinci el konteyner gemisi satın alarak tarihi bir dönüm noktasına ulaştı.

CMA CGM de 2024 yılında hareketli bir satın alma süreci geçirdi ve daha önce kendileriyle zaman charter anlaşması yapmış olan gemiler de dahil olmak üzere toplam 15 gemi satın aldı. Fransız şirketin satın aldığı önemli gemiler arasında, Seatrade firmasına ait 2,259 TEU kapasiteli beş yüksek-reefer SEATRADE RED sınıfı (‘SDARI 2100’) gemi de bulunuyordu.

Diğer önemli alıcılar arasında HMM (10 gemi), MPCC (9 gemi) ve Peter Döhle (6 gemi, bunlar arasında Capital Ship Management’tan alınan üç adet 9,956 TEU’luk gemi de yer almaktadır) yer aldı.

2025 Yılına Yönelik Beklentiler ve Jeopolitik Etkiler
2024 yılı, konteyner gemisi piyasasında hem fiyat hem de işlem hacmi açısından büyük bir canlılık getirdi. Güçlü yük ve kira piyasalarının etkisiyle artan talep, gemi fiyatlarının da yükselmesine yol açtı. MSC ve CMA CGM gibi büyük alıcıların agresif satın alma politikaları, ikinci el gemi pazarındaki hareketliliği daha da hızlandırdı.

Ancak 2025 yılı için jeopolitik gelişmelerin ve Süveyş Kanalı’nın tekrar kullanıma açılmasının piyasayı nasıl etkileyeceği büyük bir soru işareti olarak kalmaktadır. Aşırı kapasite sorunu ve geri dönüşüm pazarındaki daralma gibi faktörler, önümüzdeki dönemde piyasadaki dalgalanmaları belirleyici unsurlar olacaktır. Küresel ticaretin dinamik yapısı göz önüne alındığında, konteyner gemisi satış ve satın alma piyasasının değişkenliğini koruması beklenmektedir.

2025 yılı için konteyner gemisi satış ve satın alma piyasası büyük ölçüde Orta Doğu'daki jeopolitik gelişmelere bağlı olacaktır. En kritik konu, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı rotasının konteyner hatları tarafından ne zaman yeniden kullanılabileceğidir.

15 Ocak'ta İsrail ve Hamas arasında bir ateşkes anlaşmasının imzalanmasıyla birlikte, eğer ateşkes sürdürülebilir olursa, yaz aylarından önce Süveyş rotasının tekrar kullanılma olasılığı bulunmaktadır. Ancak bu süreçte çoğu konteyner gemisi Ümit Burnu üzerinden yönlendirilmiş olup, bu durum tonaj talebini artırmakta ve yük ve charter oranlarını yüksek tutmaktadır.

Süveyş rotasının yeniden aktif hale gelmesiyle, piyasa farklı bir yönde ilerleyebilir. 2025 yılında 2 milyon TEU’luk yeni gemi kapasitesinin devreye girmesi beklenirken, eğer yük talebi 2024’teki canlılığını koruyamazsa, aşırı kapasite sorunu ortaya çıkabilir.

Bu durum, ikinci el konteyner gemisi satış ve satın alma piyasasında bir düşüşe yol açabilir. Satışa sunulan gemi sayısının artması ve fiyatların düşmesi, özellikle daha eski ve verimsiz gemi sahiplerini geri dönüşüm pazarına yönlendirebilir. Böylece, uzun süredir beklenen hurdaya çıkarma piyasasında bir artış görülebilir.

Ancak, Atlantik bölgesinde uygun geri dönüşüm tesislerinin sınırlı olması, Avrupa merkezli gemi sahipleri için eski gemileri hurdaya çıkarma konusunda önemli bir zorluk oluşturmaya devam edecektir.

Tüm denizcilere Allah selamet versin.

Kaynaklar:
(1) Alphaliner / 2025 – 04 the weekly container shipping newsletter