AB, 2050'ye kadar ulaştırmada sera gazları emisyonlarının yüzde 90 azaltmayı hedefliyor. Bunun için sıfır-karbon emisyonlu gemilerin geliştirilip, pazara sürülmesini, mevcut gemilerin enerji verimliliğinin geliştirilmesini, emisyonlar için karbon fiyatlandırmasının yürürlüğe konulmasını, çevreci yakıtların altyapı sisteminin geliştirilmesini hedefleniyor ve AB ülkeleri içindeki yasaların devreye girmesi ile bazı özelliklerdeki gemilerin hurdaya gidiş süreci son yıllarda hızlanmıştı.

Gemi geri dönüşümde pazar payının yüzde 98'lik oranını elinde bulunduran Bangladeş, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerden sonra dördüncü olan Türkiye, Aliağa'daki 22 gemi geri dönüşüm merkezi ile Akdeniz'deki tek adres olma yolunda ilerlemektedir. Gemilerin işletim ömrü sonunda, gemi ağırlığının yüzde 95’lik gibi büyük bir kısmı çelik olarak geri dönüştürülebiliyor. Bununla birlikte, gemi ağırlığının kalan yüzde 5’lik kısmının içerisindeki tehlikeli ve çok tehlikeli olarak tabir edilen maddeleri içeren aksamlar, geri dönüşüm süreci esnasında özel yöntemlerle ayrılarak, yerinde veya diğer tesislere verilmek suretiyle kontrol altına alınması gerekmektedir.

Buradan yola çıkarsak son yıllarda artan hurdaya giden gemi sayısının 2022 yılında da sürmesi beklenmekteydi, ancak böyle olmadı. Hatta tersine konteyner gemilerinde şimdiye kadarki en düşük gemi oranı 2022’de yaşanmaktadır.

2021 yılında yapılan bir araştırmaya göre dünyada 180 milyon adet konteyner olduğunu, ancak bunların yanlış yerde bulunduklarına dikkati çekilerek; dünyanın en büyük ihracatçısı Çin'in ulaştığı yüksek ihracat rakamları neticesinde Çin'den giden her üç konteynerden sadece biri Çin'e dolu olarak geri dönüyor ve boş konteynerlerin çoğu batı limanlanda ihtiyaç duyulan yere, yani doğuya gitmeyi beklendiği belirtilmiştir. Küresel ticaret veri platformu FreightWaves SONAR'ın verilerine göre, Çin'den ABD'ye deniz yoluyla 2021 yılında yapılan ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 54 artmış; buna karşılık ABD'nin Çin'e olan ihracatı sadece yüzde 4,4 büyümüştür. Uzmanlara göre konteyner krizini aşmak için hiç olmadığı kadar boş sayıda konteyner Çin'e geri taşınmak zorunda olup konteyner sayılarındaki dengesizliğin giderilmesi ise maalesef çok kısa sürede mümkün görünmemektedir. Bu da konteyner navlunlarını ve gemilerini değerli hale getirmiştir.

2021 yılın ikinci yarısında hurda için satılan konteyner gemi sayısı toplamda 2.489 TEU ile (sadece dört gemi) 2021 yılı özelinde tarihi düşük seviyelerdeydi. Alphaliner 2021'de toplam 16.500 TEU'nun hurdaya çıktığını hesaplayarak 2021 yılı boyunca cazip hurda fiyatlarına rağmen, konteyner gemisi sahipleri yüksek olan gemi kiralama rakamları nedeniyle gemilerini kullanmaya devam etmeyi tercih etmişlerdir. (1)

Genel seyre bakarsak hareketli olan kiralama piyasası ve elde edilebilecek astronomik kiralama oranları NOO'ları (2) filolarında eski gemileri tutmaya teşvik etmiştir. Zira eğer konteyner navlunları bu kadar artmasaydı ve gemilerin değeri yükselmeseydi 20-30 yaş arası gemilerin çoğu geri dönüştürülecekti. Ancak 2025 yılına kadar bazı gemilerin kiralandığı dikkate alınırsa marketin daha birkaç yıl böyle devam edeceğini öngörmek yerinde olur.

Genel olarak dünyadaki konteyner gemilerinin durumlarına bakacak olursak; toplamda 5500 geminin 25m. TEU kapasitede olduğu ve bunun 902 adedinin 20 yaş ve üzerinde bulunduğu Alphaliner verilerine göre işaret edilmektedir. Bu 902 gemi ise sadece 1,9 m. TEU kapasitelidir. Yani dünyadaki konteyner filosu genç olup hurda potansiyeli muhtemel gemileri değerlendirdiğimizde sadece yüzde 5’nin 25 yaş üzerinde olduğunu görürüz. Aynı veriler içinde tüm bu konteyner gemilerinin yaş ortalaması 13,2 yıldır.

2022 yılındaki yüksek charter rakamları içinde örnek verecek olursak CSBC tipi 2200 TEU’luk konteyner gemisi 36 aylığına günde 35.000 USD navlun ile kiralanmıştır. Bu rakamlar NOO (operator olmayan gemi armatörleri) için ilgi çekici rakamlar olup her zaman karşılaşılamayacak bir market seviyesi olarak değerlendirilmektedir.

Dolayısıyla bu yıl içinde de gemi sahiplerinin gemileri dönüşüme göndermekten uzak durmaya devam etmesi beklenmektedir. Konteyner kiralama piyasası güçlü kaldığı sürece 2022 yılı geçtiğimiz yıla göre daha yüksek sayıda ancak toplamda 60.000 TEU’yu aşmayacak bir gemi (ve kapasitenin) hurdaya gideceğini göstermektedir.

Bu durumda maalesef Aliağa söküm sektörü konteyner gemilerinden yeterince faydalanmayacaktır. Avrupa’daki gemilerin söküm için 2022’nin sonunda yüzde 90 oranında Türkiye’ye gelmesi beklenirken ve Avrupa’daki birçok şirket gemi sökümü için Aliağa’daki tesisleri tercih ediyorken ne yazık ki küresel konteyner ticaretindeki dinamikler nedeniyle bu yıl konteyner gemilerinin sökümünde beklentinin düşük olmasını varsaymak yanlış olmaz.

Tüm Denizcilere Allah Selamet Versin

Kaynaklar:
Alphaliner Weekly Newsletter 2022 - 03
Non-operating owners

Not: Bu yazı Deniz Endüstri dergimizin Ocak-Şubat 2022 82. sayısında yayımlanmıştır.