Tütün kullanımının sağlık ve diğer zararları konusunda toplumda farkındalık oluşturmak, tütün ürünü kullananlara bırakmaları yönünde bilinç kazandırmak ve sağlıklı yaşam davranışlarını geliştirmek amacıyla her yıl 31 Mayıs, Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) aldığı kararla "Dünya Tütünsüz Günü" olarak kabul ediliyor.

DSÖ'nün bu yıl yayımladığı "Tütün Gezegenimizi Zehirliyor" başlıklı rapora göre, yaklaşık yüzde 80'i düşük ve orta gelirli ülkelerde olmak üzere sigara içenlerin sayısı 1,3 milyara ulaşmış durumda.

Sigara içenlerin yüzde 75’i ise izmaritlerini sokaklara, parklara, otoyollara ve sahil şeridi gibi halka açık alanlara bırakıyor.

Çevreye bırakılan izmaritler zaman içinde mikroplastiklere dönüşürken bu konuyla ilgili son çalışmalardan biri Türkiye'de hayata geçirildi.

İstanbul'da karasal ve sucul ortamda sigara izmaritlerinden kaynaklanan mikroplastik kirliliğinin boyutunu tespit etmek amacıyla yürüttüğü araştırmayla ilgili soruları yanıtlayan İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nüket Sivri, izmaritlerin mikroplastik salımının, en sık kullanılan plastik ürünlerden biri olan plastik poşetlere göre çok daha fazla olduğunu çünkü izmaritlerin içinde toksik materyal ile kimyasallar bulunduğunu söyledi.

Karasal ve sucul ortama bırakılan plastik atıklar arasında baskın olanların plastik ambalajlı ürünler, tütün ürünleri kullanma alışkanlıkları nedeniyle sigara izmaritleri ve hızlı hijyen sağlama alışkanlığı nedeniyle ıslak mendiller olduğunu belirten Sivri, izmaritlerden kaynaklanan mikroplastik oluşumunun farklı iklim koşullarında farklı miktarlarda gerçekleşebileceğini ve bu nedenle dünyanın çeşitli ülkelerinde yapılan çalışmaların bir benzerini Türkiye’de yaptıklarını ifade etti.

Sivri, "İstanbul'da 4 farklı kıyısal alandan ve karasal olarak İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa kampüs alanından örnekler alıp, ölçümler ve ileri analizler yaptık. Dünya genelinde sigara izmaritleriyle ilgili yapılan çalışmada 1 santimetrelik bir sigara izmaritinin içinde 15 binden fazla fiber yapıda mikroplastik parçacığın olduğu tespit edilmiş. Biz kendi çalışmamızda yine 1 santimetrelik bir sigara izmaritinin içinde 15 ila 17 bin 600 adet fiber parçacık olduğunu gözlemledik." bilgisini paylaştı.

"Sınav dönemlerinde izmarit sayısı artıyor"
Dünyada her yıl 8 milyondan fazla insanın ölümüne neden olan tütün kullanımının aynı zamanda yılda 80 milyon ton karbon salımına yol açtığına dikkati çeken Sivri, mikroplastik lifler için göz ardı edilemez bir kaynak olan sigara izmaritlerinin doğada oluşturduğu tahribatın da diğer plastikler gibi önemsenmesi gerektiğini vurguladı.

Avrupa'da sigara izmaritleri konusunda yapılan çalışmalarda metrekarede izmarit sayısı ile ilgili elde edilen verilerden daha yüksek sonuçlar bulduklarını bildiren Sivri, "Kıyısal alanların bazılarında sadece 1 metrekarede 7 izmarit bulurken bazılarında bu sayı 35'e kadar çıktı. Bu kıyısal alan için geçerli ama karasal alanlarda artıyor. 1 metrekarede 116 adet sigara izmaritiyle karşılaşabiliyorsunuz." dedi.

Sivri, karasal alan olarak belirledikleri İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa kampüsündeki izmarit sayısının özellikle sınav dönemlerinde arttığını ve metrekarede 100'ün üzerine çıktığını aktardı.

"Organizmaların hem işleyişini bozuyor hem de ölümlerine sebep oluyor"
İzmaritlerin çevrede hasar bırakmayacağı ya da kendiliğinden doğayla bütünleşeceği algısının tamamen yanlış olduğunun altını çizen Sivri, "Doğada kendiliğinden normal şartlarda parçalanabilen, ayrışabilen ya da yok olabilen bir ürün değil. Tam tersi bu türün özellikle barındırdığı kimyasallar nedeniyle ve sadece 1 santimetrelik bir izmaritte 15 bin adet mikrofiber parçacık yani mikroplastik parçacık bulunduracak kadar biyoplastik bir yapı." diye konuştu.

Sigaranın içinde 7 binden fazla kimyasal bulunduğunu ve bunun da 60'tan fazlasının kanserojen olduğunu hatırlatan Sivri, şöyle devam etti:

"Zaten sigara izmaritinin içinde mikroplastik yapılar ve bunlara tutunmuş olan veya ayrıca bulunan kimyasallar var. Her birinin toprakta ve suda oluşturduğu tahribat, düşünülenden fazla. Orada yaşayan mikroorganizmaların tüm işlevini bozuyor ve aslında tüm florayı ve faunayı etkiliyor. Sucul ekosistemlere sıra geldiğinde sıcaklıkla ya da gün ışığı etkisiyle farklı proseslerde yeni ürünler ortaya çıkıyor. Bunlar toksik ürünler ve organizmaların hem işleyişini bozuyor hem de ölümlerine neden oluyor."

Çevre eğitimi programlarını ve plastik atıkların çevresel etkileri konusunda bireylerin farkındalığını artırmanın önemine değinen Sivri, sigara izmaritlerinin mümkün olduğunda ayrı toplanması gerektiğini sözlerine ekledi.

"Plastik atıkların yüzde 40'ı izmaritlerden kaynaklanıyor"
Araştırmada izmaritlerden kaynaklanan kıyısal alanlardaki kirlilikle ilgili çalışan İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı yüksek lisans öğrencisi Tuğba Kaya, 2017'de başlatılan araştırmada kıyısal alanlarda belirledikleri noktalardan, hem yüzey hem de 1 santim derinlikten numuneler aldıklarını kaydetti.

Laboratuvarda sigara izmaritlerini ayrıştırarak mikroskop altında incelediklerini anlatan Kaya, tüm istasyonlardan alınan atıkların neredeyse yüzde 40'ını sigara izmaritlerinin oluşturduğunu belirtti.

Araştırmada izmaritlerin karasal alanlardaki kirliliğe etkisiyle ilgili çalışan İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Çevre Mühendisliği Bölümü son sınıf öğrencisi Yusuf Esmer ise üniversitede sosyalleşmenin en yoğun olduğu yemekhane önü, kahve içilen alanların girişi ve dersliklerin bulunduğu bina önleri gibi alanlardan örnekler aldıklarından bahsetti.

Esmer, "Biz, araştırdığımız için, ne kadar kirletici olduğunu biliyoruz ama yoldan geçen birinin bunu bilme ihtimali çok da fazla yok. Bu yüzden farkındalık yaratmak gerektiğini düşünüyorum." ifadelerini kullandı.