*Anastas ve Yannis Naum Kardeşler, Eren Kemahlı, Yavuz Mete ve Engin Balmumcu’yu anarken

*Deniz İnşaat Koll. Şti. Tuzla Tersaneler Bölgesi’ndeki ilk tersanelerden idi.

Bu konudaki çalışmam, bazı yanılgılı bilgileri düzeltme imkanı verecektir. Ancak Türk Gemi İnşa Tarihi konusundaki başlangıç yıllara ait yaşamsal öykülere ulaşmak süratle daha da zorlaşmaktadır.  O yılların tanıkları son derece azalmıştır. Özellikle GİSBİR (Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği) tarafından bir akademik çalışma yaptırılmadığından, Türk Gemi İnşa Sanayicileri Tarihi başlangıç yılları bilinmezliğe bürünmek üzeredir.

Bu makalemde ulaşabildiğim Eren Kemahlı Bey’e sağladığı bilgiler için teşekkür ederim. Belirttiği üzere yaz aylarında Bodrum’daki evinde olmakta. Fakat Ekim ayından itibaren Londra’daki evine intikal etmektedir. Bu sayede halen Süalp Ürkmez başkanlığında olan Anadolu Tersanesi tarihçesindeki ilk yıllara ait bazı yanılgılı bilgilerin bu sayede düzeltilmesi mümkün olacaktır.

Eren Kemahlı şöyle anlatmıştır; Deniz İnşaat Kızakları Haliç’te Anastas ve Yannis Naum Kardeşler’e ait bir şirket idi. Bu beyler tersaneyi Büyükdere, Çayırbaşı’na taşıyınca, bana ve ortağım Y.Müh. olan Yavuz Mete ’ye gayet müsait şartlarla ortaklık teklif ettiler ve o zaman biz de Anadolu ismini ekleyerek Çayırbaşı’nda faaliyete başladık. İlk önce de vinç alarak iki inşaat kızağı ve bir çekek yeri yaparak inşaatlara başladık.

1950’lerin başlarında Haliç’te, Taşkızak bölgesinde kurulmuş olan Deniz İnşaat Kollektif Şti.’nin adı Eren Kemahlı ve Yavuz Mete tarafından 22 Şubat 1971 tarihinde, Anadolu Deniz İnşaat Kızakları Limited Şirketi (ADİK) olarak değiştirilmiştir.”

Demektir ki, Haliç’te Taşkızak Tersanesi civarında Anastas ve Yannis Naum kardeşlere ait Deniz İnşaat Kızakları adı verilmiş bir tersane vardı.

Anastas ve Yannis Naum Kardeşler kimlerdi?  1980 sonrasında Yunanistan’a göç etmişlerdir. Haklarında hiçbir bilgi bulunamamıştır.

Eren Kemahlı anlatımına devamla; “Naum kardeşler gün geldi, artık çalışmak istemediklerini bildirdiler ve tersaneyi bana ve Yavuz Mete’ye devrederek ortaklıktan ayrıldılar. Ardından adres bırakmadan Yunanistan’a göç ettiler.

1980 senelerine doğru Yavuz Mete de ayrılarak Bodrum’a yerleşti.

Engin Balmumcu

“Yavuz Mete ayrıldıktan sonra Deniz Kuvvetleri’nden Gemi İnşa Y. Müh.Albay Orhan Güvenç şirkete katıldı ve askerlikte çok becerikli olan Engin Balmumcu da tersaneye intikal etti.

1980 sonrasında Haliç’te ve Boğaz’da gemi onarımı veya inşaatı yasaklandı. Buna karşılık Tuzla’da geniş bir sahil kesimi bu tersanelere tahsis edildi. Günümüzde Tuzla Tersaneler Bölgesi olarak bilinen bu bölgeye biz de çaresiz taşındık. Bize 45 dönüm arsa verdiler. Burada yatırım yapmamız ve gemi inşa tersanesi kurmamız ve gemi inşa etmemiz isteniyordu. 

Kredilerin çok pahalı ve dövizin de olmadığı bir ortamda öz kaynağımız ile ne yapabilirsek yaptık ve tek çıkış yolunun ihracat olduğunu gördük. Bu süreçte çok yetenekli bir aracı vasıtasıyla Hollanda’dan çok büyük duba siparişleri aldık. Fakat altından kalkamayacağımızı anlayınca   Selah Tersanesi sahibi Erkan Selah ile ortaklık kurduk. Ayrıca bazı dubaları boş olan başka tersanelere vererek işi sorunsuz bitirdik. Bu dubalardan ilk partiyi ilk defa olarak Semi Submersible gemilere yükleyerek Rotterdam’a cif teslim ettik.

Ancak Erkan Selah Bey’in yaklaşımı ve ardından Tuzla tersanelerinin bir supermarket haline gelişi ve işsiz kalan tersaneler arasındaki rekabet yüzünden bir gün ceketimi alarak o bölgeyi terk ettim.” demiştir.

Orhan Güvenç Deniz Harp Okulu’undan 1949 yılında mezun olmuştur.  1966 yılında Y. Mühendis Albay rütbesine yükselmiş ve 2 Mart 1971’de emekli olmuştur. Engin Balmumcu ise İTÜ Mezunu bir gemi inşa mühendisidir.

Yavuz Mete’nin Bodrum’da yat işletmecisi, yat ithalatçısı ve pazarlamacısı olarak etkin bir çalışma içinde olduğu görülmekte. Bodrum Ticaret Odası ve Deniz Ticaret Odası Bodrum Şubesi üye listesinde yer almakta. 

Eren Kemahlı bu yıllarda İstanbul Sanayi Odası’nda kayıtlı bir üyedir. 1976 yılına Dördüncü Beş Yıllık DPT Gemi İnşa Sanayii Kalkınma Planı Goplantıları 1976 Aralık ayında gerçekleştirilmiştir. Eren Kemahlı bu çalışmalara İstanbul Sanayi Odası Temsilcisi olarak katılmıştır.

Çeksan Tersanesi Başkanı ve İMEAK Deniz Ticaret Odası Meclis Başkanı Başaran Bayrak yaşamsal belge niteliğinde son derece önemli bir bilgi düzeltmesi yapmıştır ki, kendisine teşekkür ederim. 

Bu bilgi şöyledir; “Haliçte Köprübaşı Simitçi Veli Sokak No.25 Balat adresinde 1963 yılında Habip Bayrak-Ferşat Bayrak Kardeşler çekek gemi tamir ve bakımı faaliyetlerine başlamışlardır. 1977 yılında Murat Bayrak, Başaran Bayrak ve İlhan Bayrak birlikteliği ile bu şirket Çeksan Ltd’ye dönüştürülmüş, numara verilmediği zamanlarda yapmış olduğu ve sayısal numara verdiği gemilerle birlikte 100’e yakın çeşitli gemi inşa etmiş ve teslim etmiş bir tersanedir. İlk gemisini 1970 yılında Van gölünden satın aldığı gemiyi keserek karayolu ile getirip Balat’taki tersanesinde birleştirmiş ve Tatvan ismi ile yeniden donatan ve işleten Bayrak ailesi 20 yıldır tanker işletmeciliği yapmasına rağmen armatörlerle ilgili yayınlara girememişti."

Sayın Osman Bey,
Size yazmamdaki neden Çeksan’ı yazmanız konusunda bir dikkat çekmek değil, önceki yazınızdaki taslak metin ADİK konusundaki bazı eksiklikleri hatırlatmaktır. Ben 66 yaşındayım ve Tuzla tersanelerinin geçmişini birebir yaşamış birisiyim. Çeksan Tersanesi 1980 yılında ADİK tersanesini o zamanki sahibi Eren Kemahlı’dan kiralayarak 1981-1984 yılları arasında Faruk Ürkmez ve İbrahim Seferoğlu’na M/V Ebru Ürkmez ve M/V Seferoğlu adı altında 3500 dwt’lik iki adet genel yük gemisi ve 4 adet 200 tonluk yük gemisini Tekel idaresine yapıp teslim etmiştir. Bu gemilerin inşaasında ADİK’in veya bahsettiğiniz kişilerin bir dahili yoktur. Çeksan, 1985 yılında şimdiki kendi yerine geçmiştir.”

Türkiye’de Gemi İnşaat Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu çalışmalara katılan temsilciler:
1- Necmettin Akten, Türk Armatörler Birliği Temsilcisi 
2- Yakup Algül, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 
3 - Bülent Arkun, STFA (Raportör) 
4- Sadullah Bigat, Gemi İnşaatı Sanayii Birliği Temsilcisi 
5- Mahir Barutçu, Devlet Plânlama Teşkilâtı Sanayi Odası Temsilcisi
6- Celâl Çiçek, Gemi İnşaatı Sanayii Birliği Gemi Müh. Odası
7- Taşkın Çilli, SEDEF Gemi Endüstrisi A.Ş. 
8- Tekin M. Demirel, Sanayi ve Teknoloji Bak. T.U.G.M. 
9- Engin Erant, O.D.T.Ü. İnşaat Müh. 
10 - Aydın Ergül, Ulaştırma Bakanlığı
11- Bnb. Niyazi Günal, Ulaştırma Koordinasyonu İdaresi
12- Aybars Gürpınar, O.D.T.Ü. Müh. Bilimleri Bölümü temsilcisi
13- Prof.Dr. Kemal Kafalı, İstanbul Teknik Üniversitesi (Komisyon Başkanı) 
14- Cemal Karademir, Dz. Bankası T.A.O. Camialtı Tersanesi (Raportör) 
15- Eren Kemahlı, İstanbul Sanayi Odası Temsilcisi
16- Namık Kurdoğlu, Yüksek Denizcilik Okulu
17- Fikret Özefe, Gemi Mak. İşi. Müh. Odası 
18- Enver Özyazıcı, T. Armatörler Birliği Temsilcisi 
19- Bülent Şener, T.M.M.O.B. Mak. Müh. Odası 
20 - Yılmaz Tabanlı, D.B. Dz. Nak. T.A.Ş. 
21- Tansel Timur, APK T.M.M.O.B. Gemi Müh. Odası

DPT Raporunda şu tersaneler sıralanmıştır; Marmara Transport A.Ş., Sedef Gemi Endüstrisi A.Ş., Sarıbaşlar Koll.Şti., İş Koll.Şti., Gaye Ltd.Şti., Gemi İnşa Koll. Şti., Günsin, Çelik Tekne A.Ş., Profilo A.Ş. Çeliktrans Ltd. Şti. Anadolu Ltd. Şti., Hidrodinamik, Hami Kaynak, Cemil Yıldırım ve Kardeşleri, Dörtler Koll.Şti., Dökerel Yeni Gemi İnşaatı, Oyar, Degaş Kuruluş Halindedir, Kıyı Kuruluş Halindedir. 

Kemahlı ailesi
Bu konuda Eren Kemahlı’nın oğlu Nurol Holding AŞ FCO’su Kerim Kemahlı aile özgeçmişi hakkında bazı bilgiler aktarmıştır. Bu anlatım, Nurol Dünyası Dergisi’nin 2018 yılı 29 No’lu sayısında yer alan Nurol Holding CFO Finans Müdürü olan Kerim Kemahlı ile yapılmış bir söyleşiden derlenmiştir.

Kerim Kemahlı şöyle anlatmıştır; 28 Mayıs 1968 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldim. Annem Ayşe Kulin’in baba tarafı Boşnak (Boşnakları bir bayrak altına toplayan Kulin Ban’dan geliyor). Anne tarafım ise ve Çerkez Osmanlı’nın son Maliye Nazırı Reşat Bey’in torununun kızı. 1890’ların sonlarına kadar Bosna’da kalan aile, bir derebeyi olarak bilindikleri o topraklardan ayrılmak zorunda kalıyorlar ve Balkan Savaşları sırasında Türkiye’ye göç ediyorlar. Geldikleri yer önce İstanbul’daki Rami oluyor. 

Anne tarafından dedem Muhittin Kulin, Devlet Su İşleri’nin kurucusu ve ilk genel müdürü idi. Babam tarafından büyükbabam Tevfik Kazım Kemahlı diplomattı. Babaannemin babası, Sultan Abdülhamit’in Seraskeri, yani bugünkü unvanıyla Genel Kurmay Başkanı ve 1900’lü yılların başında Padişahın tahttan indirilmesiyle birlikte ailesiyle beraber Fransa’ya göç ediyor. Kızı olan büyükannemiz Fransa’da büyüdüğü için çok yıllar sonra tekrar Türkiye’ye döndüğünde hiç Türkçe konuşamıyormuş. Ziya Kuntay Emiroğlu, Süreyya Paşa (İlmen)'nin kardeşidir. 

Babam Eren Kemahlı, diplomat bir baba ve Fransa’ya göç etmek durumunda kalan Seraskerin kızı olan bir annenin oğlu Türkiye’nin en etkin 50 Finans Yöneticisi Ödülü kazanmış bir müteşebbis sanayici idi.

Çocukluğumun ilk yılları Yeniköy’de büyük bir yalıda geçti. Çok küçük yaşlarda eğitim için yurt dışına gittim. Ben henüz iki yaşımdayken benden beş altı yaş büyük olan ağabeylerim İsviçre’ye okumaya gitmişlerdi. Kardeşim Selim ve ben de eğitimimiz için Londra’ya gönderildik. İlkokulu 5. sınıfı bitirdiğimde henüz 11 yaşımdaydım ve hiç dil bilmeden gittim yatılı okula. İlk yıl İngilizce eğitimle birlikte bilgi düzeyinde de oradakilerle aynı seviyeye gelecek şekilde eğitim aldım. 

Babamın işi tersane işletmeciliğiydi.
Üniversiteye başladığımda ilerde babamla beraber bir iş yapacağım aklıma bile gelmezdi. Daha sonra kardeşim okulu bitirdiğimde aynı bankada kendileriyle çalışmamı teklif etti. Yeni açılmakta olan yabancı bankalarda staj yapmak prestijli bir olaydı. Standard Chartered Bank’e başvuru yaptım ve yönetim stajyeri oldum. Ben de bu akıma uydum, İstanbul’da şubesi bulunan bu bankaya kabul edildim…”