Günümüz dünyasında denizcilik firmalarının da rekabet ortamında ayakta kalabilmesi için yapması gereken en önemli şeylerden biri, girdi maliyetlerini düşürmektir. Kümelenme ve ortak satın alma yöntemiyle, tedarikçi ve sistem üyelerine avantajlı fiyatlar sağlanır ve bu girdi maliyetleri en minimal seviyeye düşürülür. Böylelikle firmalar, rekabet gücünü arttırır. 

Globalleşen dünyada şirketlerin ticari alanları genişlemiş, gereksinimleri artmış ve zaman kavramı para ile eşdeğer duruma gelmiştir.

Artık şirketler ticari gereksinimlerini sağlayacak ürün satışının yanı sıra, ürün alımını yani satın alma davranışlarını da en optimize şekilde yapmak zorundadırlar. Satılan her ürünün şirkete sağladığı fayda ile satın alınan her üründe yakalanan maliyet avantajının şirkete sağladığı fayda hemen hemen aynıdır. Yeni ekonomik dönemde, satın almasını uygun yapan firmalar rakiplerinin bir adım önünde durmaktadır. Özellikle şirketlerin ana gider kalemlerini oluşturan lojistik hizmetler konusu birçok firma açısından karlılığı önemli ölçüde etkilemektedir.

Ekonomik anlamda çok büyük sayılan işletmeler, satın alma davranışlarını alım güçlerinin yüksek olması dolayısıyla, optimale yakın ölçüde yapabilmektedir. Göreceli olarak daha ufak sayılabilecek işletmeler ise; satın alma davranışlarını aynı oranda uygun yapamamakta ve rekabet açısından büyük firmalara karşı bir adım geriden rekabete başlamaktadır.

Satın almalar sırasında oluşacak ürün fiyatının, alınacak malzemenin miktarıyla doğru orantılı olduğu gerçeğini göz önüne alırsak; birçok firmanın bir araya gelerek toplu satın alma faaliyetini yapması; firmaların sadece satarken değil satın alma yaparken de kar etmelerini sağlayacaktır. (1)  Satın alma sürecinin stratejik yönetim içindeki önemi gün geçtikçe artarken işletmelerin gerek ürün gerekse hizmet alanlarında dış kaynak kullanımına yönelmeleri firmaların gündemine oturmaktadır.

Ortak satın alma hareketinin bir platformda toplanmasının yegâne sebebi; paydaşların (müşteri ve tedarikçiler) birbirleri ile ticaret yapabilecekleri, birbirlerine hem müşteri hem de tedarikçi olmalarına imkân tanıyacak zemini oluşturmaktır.

Günümüz denizcilik dünyasında artan rekabetle birlikte, kâr marjları düşmekte ve satın alma maliyetlerinin önemi gittikçe artmaktadır. Bu nedenle bugün ürün veya hizmet üretenler sundukları ürün veya hizmetin rakamlarını değiştiremediği ve pazarlık unsurları içinde uygun rakamlara ulaşamadığı sürece rekabet içinde geri kaldığından; bunun en etkili yolu sunulan ürün veya hizmetin maliyetini düşürmektir. Bu noktada da doğru satın alma yapılması gerekendir.

Denizcilikte de küresel rekabet ortamında satın alma faaliyetleri şirketler için stratejik bir önem taşımaktadır. Bu kapsamda uygun tedarikçilerin bulunması, onlarla olan ilişkilerin yönetilmesi, pazarlık süreçleri, tedarikçi ilişkileri, satın almada pazar araştırması gibi bir dizi faaliyet önemlidir.

Satın alma (tedarik etme) işlemi bir mal veya hizmetin bir şirket, kişi ya da kurum tarafından tedarik edilmesidir. Satın alma işini kısaca tanımlarsak en uygun ürünün tedarikçiden mümkün olan en düşük fiyatla satın alınmasıdır. Satın alma sürecinin ne derece doğru işleyip işlemediğini görebilmek ve karşılaştırma yapabilmek için ise performans kriterlerine ihtiyaç vardır. Bu kriterler geçen yılın performans göstergeleri olabilir. Ancak; eğer aynı performans kriterleri kullanılırsa, karşılaştırılabilir olacağı için daha fazla fayda sağlayacaktır.

Doğru ve etkili bir satın alma döngüsünün oluşturulması için konunun uzmanlarınca her adımın gerektiği şekilde yönetilmesi başarılı bir satın alma için gereken adımlar olacaktır. Buna göre oluşturulan performans kriterleri matematiksel olarak doğru kararın verilmesi için yardımcı puanlama sistemidir. 
Lojistik yönetiminde kullanılacak metotlar ile yönetim giderleri içinden satın alma yönetiminin maliyetinin düşürülmesi de arka planda çalışan işlerin konsolidasyonu da ayrı bir maliyet azaltıcı etki olarak dikkate alınmalıdır. (2)

Etkili bir performans kriter sistemi için başlıca kullanılabilecek birimler şunlar olabilir:

•Yıllık Maliyet Avantajları: Yıllık bazda toplam maliyet avantajları; satın almanın denizcilik şirketindeki finansal başarısına sağladığı katkının önemli bir göstergesidir.

•Satın almanın Kontrolündeki Harcamalar / Toplam Harcamalar; şirketin ürün ve hizmetlere bir yıl boyunca yaptığı harcamalardır. Personel maaşları bu toplamın dışındadır. Satın almanın kontrolündeki harcamalar ise; ödeme kararının satın alma tarafından verildiği veya kontrolü altında olduğu harcamalardır.

Ortak Satın Alma:
Satın alma faaliyetine katılacak üyelerinin güçlerini birleştirerek ölçek ekonomisinden faydalanmak amacıyla satın alma konusunda maliyet avantajı hedeflenerek birlikte satın alma yapmasıdır. Rekabette daha güçlü olabilmek için dünyada önem kazanan ölçek ekonomisi, Türkiye'de de geniş alanlarda uygulanmaya başlamıştır. Otomotiv yan sanayiden makineye, perakendeden tekstile kadar birçok alanda bir araya gelen şirketler, kurdukları ortak satın alma organizasyonlarıyla milyonlarca liralık maliyet avantajı yakalamaktadır.

Ekonomik olarak çok büyük sayılan işletmeler satın alma davranışlarını alım güçlerinin de yüksek olması dolayısıyla optimale yakın sayılabilecek ölçüde yapabilmektedir. Göreceli olarak daha ufak sayılabilecek işletmeler ise; satın alma davranışlarını aynı oranda uygun yapamamakta ve rekabet açısından büyük firmalara karşı bir adım geriden rekabete başlamaktadır.

Satın almalar sırasında oluşacak ürün fiyatının alınacak malzemenin miktarıyla doğru orantılı olduğu gerçeğini göz önüne alırsak birçok firmanın bir araya geldiği ve toplu bir satın alma faaliyetinin yapılması; firmaların sadece satarken değil satın alma yaparken de kar etmelerini sağlayacaktır.
Ortak satın alma sistemi, yıllardır Avrupa ve Amerika’da uygulanan bir sistemdir. Türkiye’de ise; finansmanı birbirinden bağımsız fakat tek bir gruba bağlı büyük ölçekli şirketlerin satın alma sırasında avantaj elde etmek amacıyla birlikte hareket ettikleri, toplu satın almanın vermiş olduğu avantajdan yararlanma esasına dayanan bir sistemdir.

Perakende alışverişlerinde dahi geçerli olan, toplu alımın getirmiş olduğu fiyat ve kalite avantajı ile satış sonrası hizmetler, daha sınırlı sayıda yapılan alımlara göre farklılık göstermektedir.

Günümüz ticaretinde kurallar da değişmiş, satarken değil alırken kar etme prensibi önemli bir yer edinmiştir.

Denizcilikte Ortak Satın Alma: 
Bugün denizcilik şirketlerinin tamamında maliyetlerine etki eden satın alma ürünleri aynıdır. Kısaca gözden geçirecek olursak yakıt alımından, acentelik faaliyetlerinin ihtiyacına, kumanya ve müstehlik malzemeden, gemilerde kullanılan can kurtarma cihazlarının alımı ve bakımına, tersane giderlerine ve  hatta şirket bünyesinde kullanılan kırtasiye malzemesine kadar kalemler aynı olmakla birlikte tüm şirketlerin bunun kendi olanaklarıyla ve bir ölçek ekonomisi oluşturmadan gerçekleştirmesi satın alma gücünü ortaya çıkaramamasına neden olmaktadır.

Ortak satın alma sistemi, yıllardır Avrupa ve Amerika’da uygulanan bir sistemdir. Türkiye’de ise; finansmanı birbirinden bağımsız fakat tek bir gruba bağlı büyük ölçekli şirketlerin satın alma sırasında avantaj elde etmek amacıyla birlikte hareket ettikleri, toplu satın almanın vermiş olduğu avantajdan yararlanma esasına dayanan bir sistem olarak ne yazık ki denizcilik şirketlerimiz bu gücü henüz tam olarak ortaya çıkaramamıştır. 

İyi bir satın alma yapmanın en iyi yolu tedarikçi firmaların rekabet etmesini sağlamaktır böylece satın alma yapan departman yani şirket satın alma maliyetini en aza indirmiş olur ve bunun için ise uygun satın alma platformlarının, yeterlilikli ekiplerce kullanılması olmazsa olmazlardandır.

Tüm denizcilere Allah selamet versin.

Kaynaklar:
(1)    CRC Danışmanlık ve Organizasyon
(2)    Boxton Freight