Deniz taşımacılığı: Avrupa ekonomisinde ve enerji açısından en verimli ulaşım yöntemlerinden biri olduğu gibi, aynı zamanda büyük ve büyüyen bir sera gazı emisyonu kaynağıdır. 2018'de dünya çapındaki taşımacılıktan kaynaklanan emisyonlar 1.076 milyon ton CO2' dir. Denizcilik faaliyetlerinden kaynaklanan küresel emisyonların yaklaşık %2,9'udur.

Projeksiyonlar, bu emisyonların 2008 emisyonlarının %130'una kadar artabileceğini gösteriyor. 2050 yılına kadar denizcilik faaliyetlerinin iklim değişikliği etkisi öngörüldüğü gibi artarsa, Paris Anlaşması’nın hedeflerine engel olacak görünüyor. Küresel ısınmayı 2°C'nin oldukça altında sınırlayarak ve 1,5°C ile sınırlandırma çabalarını sürdürerek tehlikeli iklim değişikliğini önlemeye yönelik bir çalışmadır. AB düzeyinde deniz taşımacılığı, AB'nin toplam karbondioksit emisyonunun %3 ile 4’ü seviyesindedir. 2021 itibari ile 124milyon tonun üzerindedir.

Uluslararası taşımacılıktan kaynaklanan sera gazı (GHG) emisyonlarını önemli ölçüde azaltmak için etkili küresel önlemler istenmektedir. Temmuz 2023'te Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik yeni hedefler taahhüt ederek ve 2025'te bu azaltım hedeflerini yerine getiren bir dizi önlem/önlemler geliştirip kabul etmiştir.

Önümüzdeki yıllar hangi önlemlerin alınıp uygulanabilir hale geleceğini, bunların bu hedeflere ve Paris Anlaşması hedeflerine ulaşmayla orantılı olup olmayacağını gösterecektir. AB'nin deniz taşımacılığının 2050 yılına kadar Avrupa'da iklim hedeflerine ulaşmada üzerine düşen rolü gerekli azaltımların teşvik edilmesinde önemli bir adımdır.

AB EMİSYON AZALTIM FAALİYETLERİ 

Denizcilik emisyonlarının AB Emisyon Ticaret Sistemine (ETS) dahil edilmesi:
Ocak 2024'te AB'nin Emisyon Ticaret Sistemi (AB ETS), taşıdıkları bayrak ne olursa olsun, AB limanlarına giren tüm büyük gemilerden (5000 groston ve üzeri) kaynaklanan karbondioksit emisyonlarını kapsayacak şekilde genişletilecektir.

Emisyon azaltma faaliyetleri:
- AB dışında başlayan veya biten yolculuklardan kaynaklanan emisyonların %50'si (üçüncü ülkenin kalan emisyon payı için uygulama yetkisi dikkate alınacaktır).

- İki AB limanı arasında ve gemiler AB limanlarındayken meydana gelen emisyonların %100'ü.

AB ETS, CO2 (karbon dioksit), CH4 (metan) emisyonlarını kapsar ve N2O (nitröz oksit) emisyonları 2026'dan itibaren geçerlidir.

Deniz taşımacılığından kaynaklanan emisyonlar, sistem kapsamında salınabilecek maksimum sera gazı miktarını tanımlayan genel ETS emisyon üst sınırına dahil edilmektedir. Tüm ETS sektörlerinin AB'nin iklim hedeflerine katkıda bulunmasını sağlamak için emisyon üst sınırı zamanla azaltılacaktır.

Bu, enerji verimliliğini, düşük karbonlu çözümleri ve alternatif yakıtlar ile geleneksel deniz yakıtları arasındaki fiyat farkının azaltılmasını sağlayacaktır.

Sistem, diğer AB ETS sektörleri için yürürlükteki hükümlerin yanı sıra yakın zamanda revize edilen deniz taşımacılığına yönelik AB İzleme, Raporlama ve Doğrulama Yönetmeliği'ne (MRV Denizcilik Yönetmeliği) dayanmaktadır.

Uygulamada denizcilik şirketlerinin AB ETS sistemi kapsamında rapor edilen her ton karbondioksit diğer ETS sektörlerinde olduğu gibi benzer kuralları kullanarak uyumu sağlamak AB üye devletlerinin idari makamlarının görevidir.

Sorunsuz bir geçiş sağlamak için denizcilik şirketlerinin, başlangıçtaki aşamalı geçiş döneminde, emisyonlarının yalnızca bir kısmı uygulamalardan vazgeçmesi gerekiyor bunlar;

- 2025: 2024'te rapor edilen emisyonların %40'ı için,
- 2026: 2025'te rapor edilen emisyonların %70'i için,
- 2027'den itibaren rapor edilen emisyonların %100'ü için.

Denizcilik sektörüne uygulanan kuralların uygulanmasını izlemek ve Uluslararası Denizcilik Örgütü'ndeki (IMO) ilgili gelişmeleri dikkate almak için bir raporlama ve inceleme maddesi eklenmiştir. Bu kurallar 16 Mayıs 2023 tarihinde kabul edilmiş ve 5 Haziran 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Yasama süreci:
Denizcilik emisyonlarının AB ETS'ye dahil edilmesine ilişkin mevzuat, çeşitli uygulama ve devredilen kanunlarla tamamlanmıştır. Bunlar ayrıntılı kuralları açıklamaktadır ve deniz taşımacılığından kaynaklanan emisyonların AB ETS'ye zamanında dahil edilmesine olanak sağlamaktadır. Bu kanunlar özellikle aşağıdaki konuları kapsamaktadır;

• Denizcilik şirketlerinin Üye Devletler tarafından kontrolü,
• Toplu emisyon verilerinin Denizcilik şirketi düzeyinde sunulması,
• Sera gazı emisyonlarının izlenmesine ilişkin kurallar,
• İlgili şablonların güncellemeleri,
• Doğrulama ve akreditasyon prosedürleri,
• Yakın konteyner aktarma limanlarının belirlenmesi,
• ETS Direktifi kapsamındaki özel hükümlere tabi olan kamu hizmeti yükümlülüğü veya sözleşmesi kapsamındaki küçük adalar ve deniz aşırı rotalar.

Ekim 2023'te AB İklim Değişikliği Komitesi üç uygulama kanunu hakkında olumlu görüş vermiştir.

Ayrıca Aralık 2023'te komisyon, sözleşmenin 12(3-d) ve (3-c) maddeleri uyarınca belirli istisnalara tabi olan adalar ve limanların listesini ve uluslararası kamu hizmeti sözleşmelerinin listesini belirleyen bir uygulama kanunu kabul etmiştir. 

Sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması:
1 Ocak 2018'den bu yana, Avrupa Ekonomik Alanı'ndaki (AEA) limanlarda kargo veya yolcu yükleyen veya boşaltan 5.000 brüt tonun üzerindeki büyük gemiler, ilgili sera gazı emisyonlarını (şu anda yalnızca CO2 emisyonları, aynı zamanda nitröz oksit ve metan emisyonları) izlemeli ve 1 Ocak 2024) ve diğer ilgili bilgiler. Bilgilerin izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması (MRV), 'MRV Denizcilik Yönetmeliği'ne uygun olarak yapılmalıdır.

MRV Denizcilik Yönetmeliği, bu emisyonların AB Emisyon Ticaret Sistemi kapsamına dahil edilmesinden önceki ilk adım olarak tasarlandı. MRV denizcilik yönetmeliği, deniz taşımacılığı emisyonlarının AB ETS kapsamına dahil edilmesi ışığında 2023 yılında revize edilmiştir. MRV denizcilik yönetmeliği diğer dört yasal düzenlemeyle tamamlanmaktadır.

Temel yükümlülükler:
- İzleme Şirketler ilgili izleme planları doğrultusunda - her bir gemi için sera gazı emisyonlarını, yakıt tüketimini ve kat edilen mesafe, denizde geçirilen süre ve yolculuk başına taşınan kargo gibi diğer parametreleri izlemelidir. 

- Akredite bir MRV nakliye doğrulayıcısı tarafından doğrulanan bir emisyon raporunda yıllık verileri toplamak.

- Emisyon raporu: Her yılın 30 Nisan'ına kadar (2025 itibariyle 31 Mart), şirketler THETIS MRV aracılığıyla Komisyona ve bu gemilerin kayıtlı olduğu Devletlere ('bayrak Devletleri') tatmin edici şekilde doğrulanmış bir emisyon raporu sunmalıdır. 

- Önceki raporlama döneminde (takvim yılı) Avrupa Ekonomik Alanı'nda deniz taşımacılığı faaliyeti gerçekleştiren her gemi. 31 Mart 2025'ten itibaren emisyon raporlarının da THETIS-MRV aracılığıyla sorumlu idari makama sunulması gerekmektedir.

- Uygunluk belgesi: Şirketler, her yılın 30 Haziran'ına kadar, önceki raporlama döneminde faaliyet gösteren ve Avrupa Ekonomik Alanı'ndaki limanları ziyaret eden tüm gemilerinin bir uyumluluk belgesi taşımasını sağlamalıdır. Bu, Üye Devletlerin yetkililerinin denetimlerine tabi olabilir.

Komisyon her yıl, izlenen filonun sera gazı emisyonları ve enerji verimliliği bilgileri hakkında kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla bir rapor yayınlamaktadır. 

Avrupa Yeşil Anlaşması'nın deniz taşımacılığıyla gerçekleştirilmesi:
Avrupa Komisyonu'nun Avrupa Yeşil Anlaşması'nı uygulamaya yönelik yasama önerilerinin bir parçası olarak 14 Temmuz 2021'de yayınlanan '55'e Uygun' paketi;

• Yenilenebilir deniz yakıtlarına ve düşük karbonlu yakıtlara olan talebi artırmaya yönelik yeni Fuel EU denizcilik Yönetmeliği Avrupa limanlarına uğrayan gemilerin kullandığı enerjinin sera gazı içeriğine maksimum sınır getirerek ve teknolojiden bağımsız bir yaklaşımla rıhtımlarda (gemilerin limanlarda kaldığı yerde) sıfır emisyon teknolojisini teşvik ederek,

• Alternatif Yakıtlar Altyapısının Dağıtımına İlişkin Yönergenin revize edilmesi diğer faydaların yanı sıra, deniz ve iç su yolu limanlarında kıyı tarafındaki elektrik tedariğine yönelik zorunlu hedefleri belirleyecek,

• Yenilenebilir Enerji Direktifinin revizyonu AB'de yenilenebilir enerji arzının hızlandırılması (RED), ilerlemenin bugüne kadar daha yavaş olduğu sektörlere (ulaştırma dahil) odaklanarak, genel enerji karışımında yenilenebilir enerji kaynaklarının en az %32'sini yenilenebilir enerji kaynaklarının 2030 yılına kadar en az %40'a çıkarılması,

• Mevcut Enerji Vergilendirme Direktifinin revize edilmesi (ETD), enerji ürünlerinin vergilendirilmesini AB'nin iklim hedefleriyle uyumlu hale getirmeyi ve AB içi deniz taşımacılığı sektörü için geçerli olan muafiyetler gibi güncelliğini yitirmiş muafiyetleri kaldırmayı amaçlamaktadır.

Bu önlemler, AB’nin denizcilik sektörünün karbondan arındırılmasının önündeki çeşitli engelleri (teknolojik engeller, ekonomik engeller, vb.) ele alarak sera gazı emisyonlarını azaltma hedefini yansıtmaktadır. Komisyon bunu birbirini tamamlayan iki açıdan yapmayı amaçlamaktadır:

Birincisi, enerji verimliliğinin iyileştirilmesi (yani daha az yakıt kullanılması) ve ikincisi, yenilenebilir ve düşük karbonlu yakıtların daha fazla kullanılması (yani daha temiz yakıtların kullanılması). 

Bu önlemler aynı zamanda yakıt talebini, dağıtımını ve arzını artıracağından bu tür daha temiz yakıtlar için verimli bir ekosistemine olanak tanıyacaktır. Komisyon, Uluslararası Denizcilik Örgütü'nde (IMO) küresel eylem için baskı yapmaya devam etmenin yanı sıra, özellikle Horizon Avrupa aracılığıyla deniz taşımacılığının karbonsuzlaştırılmasına yönelik araştırma ve yenilikleri desteklemeye devam edecek. Ve İnovasyon Fonu oluşturmuştur.

KÜRESEL EYLEMLER

IMO Veri Toplama Sistemi:
MRV Denizcilik Yönetmeliğinin 2015 yılında kabul edilmesinin ardından IMO, bir IMO Veri Toplama Sistemi kurulmuştur. Sistem, uluslararası denizcilik yapan büyük gemilerin (5.000 gros tonajın üzerinde) sahiplerinin, gemilerinin yakıt tüketimine ilişkin bilgileri bu gemilerin bayrak Devletlerine bildirmelerini gerektirmektedir. Bayrak Devletleri daha sonra toplu verileri IMO'ya rapor eder ve IMO'nun da IMO Deniz Çevresini Koruma Komitesi'ne yıllık bir özet rapor sunması gerekir. IMO Veri Toplama Sistemi kapsamında yakıt tüketimi verilerinin toplanması 1 Ocak 2019 itibarıyla başlamıştır.
Şubat 2019'da Avrupa Komisyonu bir Şirketler ve idareler için idari çabaları mümkün olduğunca kolaylaştırmak ve azaltmak amacıyla, küresel veri toplama sistemini uygun şekilde dikkate alacak şekilde MRV denizcilik Yönetmeliğini değiştirmek için teklifte bulundular

2023 IMO sera gazı stratejisi:
Temmuz 2023'te IMO, başlangıçtaki sera gazı emisyonlarını azaltma stratejisini revize etmeyi kabul etmiştir. Gözden geçirilmiş olan 2023 stratejisi, "2050 yılına kadar veya yakın bir zamanda" gemilerden kaynaklanan net sıfır emisyon hedefini belirliyor. Bu, gemilerden kaynaklanan emisyonları aynı zaman diliminde yalnızca %50 oranında azaltmayı amaçlayan mevcut 2018 stratejisiyle karşılaştırıldığında, hedef seviyesinde büyük bir artış la karşılaşılmaktadır.  Ayrıca, her ikisi de 2008 seviyelerine kıyasla, gemilerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarını 2030'da en az %20 (yüzde 30 için çabalayarak) ve 2040'ta en az yüzde 80 (yüzde 80 için çabalayarak) azaltmayı hedefleyen gösterge niteliğindeki kontrol noktalarıyla bir yörünge üzerinde anlaşmaya varıldı. Strateji aynı zamanda 2030 yılına kadar sıfır veya sıfıra yakın sera gazı emisyon teknolojilerinin, yakıtların ve/veya enerji kaynaklarının en az %5 oranında (yüzde 10'a ulaşmak için çabalayarak) alınması gibi önemli bir hedef belirlemektedir. IMO, üzerinde anlaşılan hedeflere ulaşmak için 2025 yılına kadar ek sera gazı azaltım tedbirlerinin benimsenmesi gerektiği konusunda fikir birliğine vardılar. Bu önlemler, deniz yakıtlarının sera gazı yoğunluğunun kademeli olarak azaltılmasını düzenleyen bir standart ve denizcilik sera gazı emisyonları fiyatlandırma mekanizmasını içermelidir. 

IMO enerji verimliliği projesine AB desteği:
Avrupa Komisyonu, EC-IMO enerji verimliliği projesine 10 milyon Euro tutarında fon sağlıyor. 4 yıllık bir proje kapsamında Denizcilik Teknolojileri İşbirliği Merkezleri Afrika, Asya, Karayipler, Latin Amerika ve Pasifik olmak üzere 5 bölgede kurulmuştur. Teknik yardım ve kapasite geliştirme yoluyla merkezler, daha az gelişmiş ülkelerde deniz taşımacılığında düşük karbon teknolojilerinin ve operasyonlarının benimsenmesini teşvik etmektedir. Bu aynı zamanda uluslararası kabul görmüş enerji verimliliği kural ve standartlarının (Enerji Verimliliği Tasarım Endeksi (EEDI) ve Gemi Enerji Verimliliği Yönetim Planı (SEEMP)) uygulanmasını da destekleyecektir.